Şanlıurfa'nın neyi meşhurdur? Urfa'nın meşhur şeyleri

Şanlıurfa ilinin meşhur şeyleri burada yazılanlarla sınırlı olmamak üzere kısaca şunlardan oluşur:

Şanlıurfa'nın meşhur şeyleri

• Birecik Patlıcanı: Türkiye'de yetişen diğer yerli patlıcan çeşitlerinden farklı morfolojik özelliklere ve tada sahiptir: Meyve et rengi beyazımsıdır, çekirdeklilik çok azdır, meyve eti yumuşaktır, damarlı değildir ve eğrilik hafif düzeydedir.
• Karagül: Kendine has kokusu ve görünümü olan siyaha yakın koyu kırmızı tonlarında güller açan ve Rosa chinensis L. cv. Louis XIV çeşidinden yetiştirilen bir gül türüdür.
• Karaköprü Narı: Karaköprü Narı, IV. Murat'ın Bağdat seferine giderken ve dönerken Karaköprü'ye uğradığında yediği ve suyunu içtiği, Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinde bahsettiği ve türkülere de konu olan; orta irilikteki meyvesi sarı–kırmızı renkli, iri taneleri pembemsi kırmızı renkli ve kolay tanelenen, çekirdekleri yumuşak ve tadı tatlı-mayhoş olan bir nar türü.
• Suruç Narı: Latince tür adı Punica granatum L. olan, kabuk rengi sarı ana renk üzerinde kırmızı ve pembe renk tonlarında değişen, yapı olarak iri ve orta iriliğe sahip olan, taneleri iri, pembe-açık kırmızı renkli olan ve kolay tanelenme özelliği bulunan, çekirdekleri yumuşak ve tadı mayhoş-tatlı olan bir nar türü.
• Şanlıurfa Açık Ekmeği: Buğday unu, su, ekşi maya ve tuzdan oluşan hamurun elle açılması ve taş fırında pişirilmesi ile yapılan açık ekmek, kebabın dürüm olarak sarıldığı, lavaş ekmeğe benzeyen ancak lavaştan daha ince olan, şekli uzun ve oval olan bir tür pide ekmektir.
• Şanlıurfa Biberi: Şanlıurfa Biberi glikoz oranı diğer bölgelerdeki biberlerden çok yüksek, kapsaisin oranı fazla, daha tatlımsı ve fazla yakıcı olmayan bir tada sahip olan ve de aflatoksin oluşturmayan 20 çeşit biber cinsinden oluşur.
• Şanlıurfa Çiğ Köftesi: Çiğköfte yoğurmak için özel olarak üretilmiş kalaylı bakır leğende isot, doğranmış kuru soğan ve sarımsak, tarçın, karabiber ve karanfilin karıştırılması, karışıma sinirleri alınmış ve dövülmüş kara et ve bir miktar su eklenerek yoğrulması, macun kıvamına gelinceye değin azar azar bulgur eklenerek iyice yoğrulması, frenk suyu (veya sulandırılmış salça), ince kıyılmış yeşil soğan ve maydanoz eklendikten sonra biraz daha yoğrulması ve köfte büyüklüğündeki küçük parçaların parmakların izleri çıkacak şekilde sıkılmasıyla servise hazır hale gelen "etli" bir çiğ köfte türü.
• Şanlıurfa Culha Dokuması: Geleneksel tezgahlarda pamuk, yün veya ipek ipliklerin atkıda ve çözgüde birlikte bezayağı örgüsü ve/veya dimi örgüsünün kullanılmasıyla culha tezgahlarında dokunan ve Yamşah (Neçek-Cefiye), Hışvalı, Şakkalı, Kuru Hafız, Ahmediye, Dümbüllü, Sarı Ağabağı, Vala, Puşu, Ehram, Fıta, İzar ve Kahke Bezi isimli ürünlerle birlikte masa, televizyon, yatak örtüsü gibi ürünlerin de üretildiği el sanatı türü.
• Şanlıurfa Sadeyağı (Urfa Yağı): Şanlıurfa'da yetişen ivesi cinsi koyunların sütünden elde edilen, su ve yağsız kuru madde unsurlarının tamamına yakın bölümü uzaklaştırılan, ağırlıkça en az %99 oranında süt yağı içeren, yörenin endemik bitki örtüsü sayesinde kendine has tat, rayiha ve aromaya sahip olan ve diğer tereyağlarına göre daha beyazımtırak ve daha yumuşak olan bir tür saflaştırılmış tereyağı türü.
• Şanlıurfa Tırnaklı Ekmeği: Un, su, tuz ve mayadan oluşan hamurun yoğrulup dinlendirilmesi, düzleştirildikten sonra üzerine un ve kaynar sudan oluşan ince bir şekilde bulamaç sürülmesi ve parmak uçlarıyla şekillendirilip taş fırında pişirilmesiyle yapılan pide ekmek türü.
• Urfa Ciğer Kebabı: Fındık büyüklüğünde doğranan kuzu karaciğeri ve aynı kuzuların kuyruk yağı parçalarına tuz ve baharatlar eklendikten sonra şişe geçirilip odun kömüründe pişirilmesiyle yapılan bir kebap türü.
• Urfa Eşkili: Yörede yetişen üzümlerden geleneksel yöntemle üretilen ve bir tür sirke olan eşkili suyuna yerli yeşil biberlerin eklenmesiyle yapılan yöresel bir turşu.
• Urfa Frenk Çömleği: Kuşbaşı kuzu eti, ilikli ve etli kemik, domates (frenk), isot, sadeyağ, soğan, sarımsak, patlıcan, tuz ve baharatlar (karabiber, tarçın, kimyon, çemen, yenibahar, zencefil, karanfil) kullanılarak çömlekte ve taş fırında yaklaşık 3 saat pişirilmesiyle yapılan yemek türü.
• Urfa Haşhaş Kebabı: Yörede yetiştirilen ivesi cinsi erkek kuzu etinin zırh adı verilen büyük bıçaklarla elde kıyma haline getirilmesinin ardından kıymaya "sadece" tuz eklenip yassı şişlere sarılarak odun közünde pişirilen bir kebap çeşididir. Adının aksine içinde haşhaş bulunmaz.
• Urfa İçli Köftesi: Köftelik bulgur, kara et, soğan, isot, tuz ve karabiberden oluşan dış harcın içine önceden hazırlanan kuzu kıyma, ceviz içi, soğan, sadeyağ, karabiber ve tuzdan oluşan iç harcın doldurulmasından sonra yağda kızartılması suretiyle yapılan bir içli köfte türü.
• Urfa İsot Çömleği: İvesi koyunlarından ve kuzularından elde edilen kuşbaşı et, ilikli ve etli kemik, taze kırmızı biber, sadeyağ, soğan, sarımsak, domates, tuz ve baharatların (karabiber, tarçın, kimyon, çemen, yenibahar, zencefil, karanfil) domates suyu ve nar suyu ile başka su eklenmeden çömlekte ve taş fırında pişirilmesiyle yapılan bir yemek türü.
• Urfa İsotu: Şanlıurfa'ya özgü yetiştirilen bir biber türünün, çekirdekleri çıkarılıp güneşte kurutulup dövüldükten sonra bir miktar zeytinyağı ve tuz eklenmesiyle yapılan baharat türüdür. Kurutma süresine göre rengi bordo, mor ve siyah arasında değişik gösterir.
• Urfa Kazan Kebabı: Patlıcan ve domateslerin bütünlüğünü bozmadan üzerine atılmış olan kesiklerin içine kuzu kıyması, soğan, taze kırmızıbiber, domates, isot, salça, karabiber ve tuzdan oluşan harcın doldurularak pişirilmesiyle yapılan bir yemek türü.
• Urfa Keme Boranisi Yemeği: İlk aşamada köftelik bulgur, çiğköftelik et, isot, tuz, karabiber ve soğanın yoğrulması, nohut büyüklüğünde köfteler halinde yuvarlanması (borani) ve yağda kızartılması, ikinci aşamada küp küp doğranan keme mantarı (patatese benzeyen yabani bir mantar türü, terfezya) ve haşlanmış kuşbaşı etin sadeyağda kavrulması ve et suyunda pişirilmesi ile yapılan, önceden hazırlanan köfteler üzerine ana yemeğin ilave edilmesiyle hazır hale gelen ve sarımsaklı yoğurt ile servis edilen bir yemek türü.
• Urfa Kıymalı Söğürme Yemeği: Közlenmiş patlıcan ve sarımsağın macun kıvamına gelinceye değin ezilmesi, bir tabağa koyulduktan sonra üzerine kavrulmuş kuzu kıyma et serilmesi ve üzerine kızdırılmış sadeyağ dökülmesi ile hazırlanan bir yemek türü.
• Urfa Külünçesi: Un, sadeyağ, zeytinyağı, ekşi hamur, çörek otu, susam ve külünçe dermeni (mahlep, çemen, tarçın, muskat, karanfil ve rezene karışımı) malzemelerine tatlı yapmak için şeker tuzlu yapmak için de tuz katılarak tatlı ve tuzlu olarak iki şekilde yapılabilen bir tür hamur işi kurabiyedir.
• Urfa Lahmacunu: İvesi ırkı koyunların kuzularının boşluk tabir edilen kısmından elde edilen etin yağlı kıyması, soğan, frenk suyu (domates salçası), isot, tuz ve taze kırmızı biber karışımının açılmış mayasız hamur üzerine serilip taş fırında pişirilmesiyle yapılan bir lahmacun (kıymalı ekmek) türü.
• Urfa Lebenisi: Şanlıurfa'ya özgü tarifiyle yapılan Urfa Lebenisi, kolay sindirilebilir olması yanında serinletici özelliğe de sahip olan, nohut, dövme (aşurelik buğday) ve yoğurt ile yapılan ve soğuk olarak servis edilen bir çorba türüdür.
• Urfa Meyan Şerbeti: Dövülerek veya makinede çekilerek ipliksi bir yapı kazandırılan, ıslatılıp bir miktar karbonat eklenip yoğrulduktan sonra güneşte kurutulan ve şerbet yapımı için hazır hale gelen meyan kökü liflerinin bir tekne içine konulup soğuk buzlu su ile tekrar tekrar ıslatılması ve demlenerek tekneden kendiliğinden süzülmesi ile tüketime hazır hale gelen, kendine has (kolayı andıran) hafif şekerli bir tadı bulunan koyu renkli ve köpüklü bir şerbet türü.
• Urfa Patlıcanlı Kebabı: Yağlı kuzu kıymanın zırhta çekilmesi, çekilen kıymanın top haline getirilerek kebap şişi üzerinde "bir patlıcan dilimi bir kıyma topu" şeklinde sıralı olarak dizilip odun kömürü közünde pişirilmesiyle yapılan kebap türü.
• Urfa Pencer (Pazı) Boranisi: İlk aşamada köftelik bulgur, çiğköftelik et, isot, tuz, karabiber ve soğanın yoğrulması, nohut büyüklüğünde köfteler halinde yuvarlanması (borani) ve yağda kızartılması, ikinci aşamada küp küp doğranan ve haşlanıp sadeyağda kavrulan pazı bitkisi sapları, haşlanmış börülce, haşlanmış ve kavrulmuş kuşbaşı et ve haşlanmış nohutun birlikte pişirilmesi ile hazırlanan, sarımsaklı yoğurt ilavesi ve pirinç pilavıyla birlikte sunulan zahmetli bir yemek türü.
• Urfa Peyniri: İnek, koyun ve keçilerin çiğ sütlerinin veya bu sütlerin karışımının pişirilmesi, peynir mayası ile pıhtılaştırılması, "parzın" olarak adlandırılan tülbentlere basılması ve peynir suyunun süzülmesi ile elde edilen taze peynirin kullanıma göre kuru tuzlama ve peynir altı suyunda kaynatma işlemlerinden geçirilmesi ve salamurada olgunlaştırılması ile çeşitli türlerde üretilebilen ve elastik ve sıkı yumrular halinde olan tuzlu bir peynir türü.
• Urfa Sac Kavurması: Yörede yetişen İvesi ırkı kuzunun kuşbaşı doğranmış bel eti ve kuyruk yağının sac adı verilen kavurma tavasında kavrulmasından sonra üzerine sadeyağı, tuz ve karabiber eklenmesiyle yapılan bir yemek türü.
• Urfa Soğan Kebabı: Ceviz büyüklüğündeki soğanların ve bu soğanların büyüklüğünce zırhta çekilen etten hazırlanan yuvarlak köftelerin "bir soğan bir köfte" şeklinde şişe dizilip odun közünde pişirilmesiyle yapılan kebap türü.
• Urfa Su Kabağı Yemeği: Küp şeklinde doğranmış su kabağı, kuşbaşı koyun eti, ilikli kemik, salça ve nohutun önceden sıkılmış domates suyunda pişirilmesi, pişerken lezzetini ayarlamak için nar suyu, şeker ve tuz ilave edilmesiyle yapılan sulu bir yemek türü.
• Urfa Şıllık Tatlısı: Sıvı haldeki hamurun kızgın tavada ince katmanlar halinde pişirilmesinden sonra ortasına ceviz içi konulacak şekilde üst üste konulması ve üzerine sadeyağlı şerbet dökülmesiyle yapılan bir tatlı türü.
• Urfa Tiridi: Yörede yetişen İvesi türü koyunun kuzusunun etinin kemiğiyle birlikte, kuyruk yağı ve zerdeçal ile uzun süre kaynatılması, elde edilen etlerin kare kare küçük parçalar halinde kesilmiş Şanlıurfa Açık Ekmeğinin üzerine konulması ve et suyu ile ıslatılmasıyla yapılan, sarımsaklı yoğurt, limon ve taze yeşil biberle servis edilen bir yemek türü.
• Urfa Üzlemeli Pilavı: Üzeri, çekirdeksiz sarı kuru üzüm, kabuğu soyulmuş nohut, kavrulmuş kuşbaşı kuzu eti, kara pekmez ve sadeyağın birlikte pişirilmesiyle hazırlanmış üzleme ile kaplanan sadeyağlı pirinç pilavı türü.
• Urfa Yumurtalı Köfte: Köftelik bulgur, Şanlıurfa Biberi (isot), domates salçası, soğan, karabiber, tarçın ve tuzun karıştırılarak çiğköfte gibi yarım saat yoğrulması, ince kıyılmış maydanoz ve yeşil soğan eklenerek karıştırılması ve sadeyağda kızartılmış yumurtaların da karışıma eklenip tekrar hafifçe yoğrulmasıyla elde edilen ve büyük tombul köfteler halinde şekillendirilerek servis edilen bir köfte türü.
• Urfa Zerdesi: Haşlanmış pirinç ve şekerin bir süre pişirilmesi, demlenerek rengi suya geçen haspir çiçeği suyuyla bir miktar gül suyu eklenmesi ve kıvama gelinceye kadar bir süre daha pişirilmesiyle yapılan bir tatlı türü.
• Viranşehir Şelengosu: Türkiye'de sadece Viranşehir'de yetiştirilen dış görünüşü karpuza içi kavuna benzeyen, tadı mango ile salatalık arasında olan armut büyüklüğünde bir meyve türü.
• Balıklıgöl: Hz. İbrahim ateşe atıldıktan sonra, Allah tarafından bir mucize gerçekleşir ve ateş suya odunlar da balıklara dönüşür. Bu mucizenin gerçekleştiği mekanın Balıklıgöl ve çevresi olduğuna inanılır ve bu yer Şanlıurfa şehir merkezinin güneybatısında yer alır.
• Göbeklitepe Arkeolojik Alanı: Şanlıurfa kent merkezinin 18 kilometre kuzeydoğusunda yer alan ve tarihi 12.000 yıl öncesine kadar uzanan Neolitik Çağın inanç ve hac merkezidir.