Temel nedir ne demektir? Temel ile ilgili atasözleri deyimler ve anlamları

Bir evin temeli

1. Bir yapının toprak altında kalan, yapının altına inşa edilerek yapıya dayanak olan taban, dip duvarları vb. bölümlerinin tümü. Bir yapının temelleri toprak altında sağlam dayanak buluncaya dek toprak içinde aşağıya doğru uzatılır: Temeli olmayan veya sağlam temelli olmayan bir bina eninde sonunda yıkılır (İ. Sarı).
2. Bu bölümleri yapmak için kazılan çukur, hendek vb.
3. En önemli, belli başlı, ana, taban, esas, asıl, baz: Allah'ın birliği İslam'ın ana temelidir. (Dr. M. C. Şems)
4. Bir şeyin gelişimi için gereken ilk ögeler: Toplumun temeli aile, ailenin temeli de sevgidir. (V. Vakkasoğlu)

Temel ile ilgili deyimler ve anlamları

İçinde "temel" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler:

• Temel atmak:
  1. Bir yapının temellerini yapmaya başlamak: Temel attı ve mescit bina etti. Orada bizzat kendi çalıştı. (L. Yavuz)
  2. Herhangi bir işe dayanak olacak ilk girişimi yapmak: Onlar Ankara'da milli bir devletin temellerini attılar. Hem de çok sağlam bir temel... (R. Sanay)
• (bir yere) Temel (kazık) kakmak: Bulunduğu yere iyice yerleşmek, o yerden ayrılacak gibi olmamak: Buna iyi dikkat et Molla Mehmet, eğer konakta temel kakmak ister isen Narin Ahmet'ten ziyade Kaptı kaçtı zade Sofu Çelebiye hürmet et. Eğer onun dostluğunu kazanır isen artık akar suyun yolunu bulmuş olursun. (S. Reşat)
• Temel taşı:
  1. Bir yapının temeline konan taş: Her taraftan malzeme getirilerek ilk temel taşını Fâtih koydu. Hisar süratle inşa edildi. (H. N. Orkun)
  2. (Bir şeyin) En güçlü dayanağı olan kişi ya da nesne: Aile, cemiyetin ana çekirdeğini ve temel taşını oluşturur. (H. Aydın)
• Temel tutmak:
  1. Temelin kazılacağı zemin sağlam olmak: Burada sondaj yapılınca altı çamur çıkıyor. Bir çamur üzerine temel tutup tutmayacağı malum olmuyor. (Meclis-i Âyan)
  2. Sürüp gidecek bir duruma gelmek, kalıcı bir durum almak, yerleşmek, kökleşmek: Otur memleketi düşün geçmiyor / Temel tutmuş duygu hüzün geçmiyor (C. S. Tarancı). Gam kasavet temel tutar gönlüne / Zevk ü safa zerre gelmez aynına

Temel ile ilgili atasözleri ve anlamları

İçinde "temel" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:
( * yaygın bilinen )

• Temel taşı temelde, köşe taşı köşede gerek:
  1. Her şeyin yerli yerinde olması gerektiğini ifade eder. Düzenin korunması ve sağlam bir yapı oluşturulması için her unsurun doğru yerde bulunması önemlidir.
  2. Herkes özel durumuna ve uzmanlığına göre en yararlı olduğu alanda yer almalıdır.
• Temelsiz bina tez yıkılır: Dayanaksız ve sağlam temellere oturtulmayan her şeyin kısa sürede çökeceğini ifade eder. Bir işin uzun ömürlü ve başarılı olması için sağlam bir temel üzerine kurulması gerekir.
• Adalet mülkün temelidir: Adaletin olmadığı, kanunların işlemediği toplumlar uzun süre yaşayamaz.
• Çürük bina, temel tutmaz:
  1. Zayıf veya güvenilmez bir yapının sağlam bir temele oturamayacağını ifade eder.
  2. Dayanaksız temellerle inşa edilen işler veya ilişkiler, uzun süre ayakta kalamaz.
• Düşman ararsan temel dibinde ara: Bize kötülük etmek isteyen insanların o kadar uzağımızda olmadığını ifade eder.
• Haramın temeli (binası) olmaz*: Haram kazanç bir işe yaramadan telef olur gider. Haksız yere elde edilen şeyler uzun süre kullanılmaz.
• Harmanın temeli olmaz: Bir şeyin çokluğuna fazla güvenmemeli, Çünkü insan bir şeyin fazlasına sahip olunca bol bol harcar ve çabuk tüketir.
• Köksüz ağaç, temelsiz duvara benzer: Sağlam temellere dayanmayan şeylerin uzun ömürlü olamayacağını ifade eder. Kökü olmayan ağaç nasıl ki devrilmeye mahkûmsa, temeli olmayan duvar da en ufak sarsıntıda yıkılır.