Ponza nedir? Pomza taşı

Su üstünde ponza taşı

Ponza (veya pomza) kızgın haldeki magma içindeki gazların ani soğuma esnasında kütleden ayrılmasıyla oluşan çok gözenekli camsı yapıda volkanik kökenli bir madendir. Pomza volkanik bir kayaç türü olup gözenekleri çoğunlukla birbirleri ile bağlantılı değildir. İçerdiği gözenekler göz ile görülebilecek boyutlardan mikroskobik boyutlara kadar çeşitli büyüklüklerde olup, her biri camsı bir zarla yalıtılmıştır. Bu yüzden ponza hafif, suda uzun süre yüzebilen, izolasyonu yüksek bir kayaçtır.

Ponzanın tane çapı çoğunlukla 5 cm'den küçük olup, nadiren 10 cm'ye ulaşır. Sertliği Mohs ölçeğine göre 5-6'dır. Ponza kimyasal olarak bünyesinde %75 civarında silika (silisyum dioksit) içerir. Ponzanın içerdiği silika oranı kayaca aşındırıcı özellik kazandırmaktadır. Yüzde 13-17 oranındaki alüminyum oksit bileşimi ise ponzaya ateş ve yüksek ısıya dayanma özelliği kazandırır.

Ponza taşından yapılmış topuk taşı

Sünger taşı olarak da bilinen ponza taşı, genellikle beyaz-krem renkli, çok hafif, gözenekli bir volkanik camsı kayaç türüdür. Ponzanın gözenekli yapısı ısı iletkenliğini ve ses geçirgenliğini düşürür ve bu özelliği sayesinde inşaat sektöründe yalıtım amaçlı kullanılır. Hafif aşındırıcı özelliği ile metal yüzeyi temizleme ve parlatmada kullanılır. Ayak bakımı amaçlı ayak tabanındaki ölü hücreleri aşındırarak kaldırmak için kullanılır ve bu yönüyle topuk taşı olarak da bilinir.

Tarihte ponzanın ilk kullanıldığı bölgelerden biri Van Gölü Havzasıdır. Urartular döneminde konutlarda ve gıdaların bozulmasını önlemek amacıyla gıdaların muhafaza edildiği depolarda yalıtım malzemesi olarak kullanılmıştır. Yunanlılar ve Romalılar döneminde sulama kanallarında ve duvarlarda yapı malzemesi olarak kullanılmıştır. Almanya'da 4. yüzyıldan, Amerika'da ise 1851 yılından beri pomza inşaat sektöründe beton olarak ya da kalıplandırılarak kullanılmaktadır.

Ponza kullanılarak üretilmiş blok

Ponza yatakları Dünya’daki bazı volkanik alanlarda yoğunlaşmaktadır. Dünya genelinde tespit edilen pomza rezervi 18 milyar ton civarındadır. Ponza yataklarının yer aldığı ülkelerin başında ABD (%64), Türkiye (%16) ve İtalya (%11) gelmektedir.