Mihenk taşı nedir? Mihenk ne demektir? Anlamları

Mihenk taşı

1. Altının ayarını ölçmek için kullanılan taş, denek taşı: Kalp (sahte) altın, gece vakti halis altınla iddialaşır; "ben de senin gibiyim" diyerek onunla boy ölçüşmeye kalkışır. Fakat gündüz olup da her şey ortaya çıkınca, hele bir de mihenge vurulunca, kalp altının foyası meydana çıkar. (Mesnevi-i Manevi Şerhi)
2. (mecazi) Bir kimsenin değerini, ahlakını anlamaya yarayan şey: (...) / Mihenksiz ayırt edilemez vehim ile akıl. / Her ikisini hemen mihenge vur. / Bu mihenk Kur'ân ve peygamberlerin hâlidir / Mihenk, kalp (sahte) olanı hemen gösterir (Mesnevi)

• Mihenk taşı: Eskiden kuyumcuların kullandığı gümüş ve altın alaşımlarının kalitesini test etmekte kullanılan, düz, sert, ince pütürlü, siyah veya koyu renkli bir taştır. Mihenk taşı kıymeti ölçülecek maden üzerine sürtülerek kullanılır. Öncelikle değeri ölçülecek maden mihenk taşına sürtülerek iz bırakması sağlanır. Sonra değeri (ayarı) bilinen maden mihenk taşına sürülür. Daha sonra bu iki iz birbiri ile kıyaslanarak değeri bilinmeyen madene bir değer verilir. Eskiden kullanılan bu teknikle madenin kıymeti yüzde 15'e varan yanılma payları ile tahmin edilebiliyordu.
• Mihenge (mihenk taşına) vurmak: (deyim) Denemek, sınamak: Sarrafın altına mihenge vurduğu gibi zaman zaman kalbimizdekinin; cam mı elmas mı olduğunu da anlamak için "taşa çalmak" gerekiyordu (H. Güneş). Var ama varlığını kim ölçebilir, kimin terazisi tartar aşkı, hangi mihenge vurulur, hangi şiraze dengeler aşkı? (el-Sine)
• Altının mihengi taş, insanın mihengi iş: (atasözü) Altının saflığı mihenk taşı ile anlaşılırken, insanın değeri de yaptığı işlerle ortaya çıkar. Her şeyin kendi niteliğine uygun bir şekilde değerlendirileceğini ve gerçek değerin ancak bu şekilde anlaşılabileceğini vurgular.