|
| Hatasız kul olmaz (Orhan Gencebay) |
- Doğru olmayan, yanlış, yanlışlık: Bana kalırsa, burada bir hesap hatası var. (K. Has)
- İstemeyerek ve bilmeyerek yapılan kusur, yanılma, yanılgı: İnsan hata yapar! Hata yapmak insan doğasındadır. Hata yapmak doğaldır! Hata, insan olduğumuzu gösterir! Hata yapmak insanlara mahsustur (A. S. Özbaşar). Bu işte kasıt yok, hata var.
- (fizik) Bir ölçümün gözlemlenen değeriyle gerçek değeri arasındaki fark: Dirençlerin değerlerinde belli bir hata payı vardır. (A. Özdemir)
Hata ile ilgili deyimler ve anlamları
İçinde "hata" kelimesi geçen deyimler, birleşik kelimeler, açıklamaları ve örnek cümleler:
- Hata etmek (eylemek, işlemek, yapmak): Yanlışlık yapmak, yanılgıya düşmek: "Ya Rabbi ben hata ettim, sen affeyle!" (H. İ. Genç). Fakat ne de olsa insandır. Hata eylemiş olabilir (F. F. Tülbentçi). "Niçin böyle bir hata işledin?" diye sordu (Şemseddin Ahmed Sivasî). Hata yaparak öğrenen insan bu bilgiyi asla unutmaz. En iyi bildiği şey artık hata yaparak öğrendiği şeydir. (Siyer)
- Hatasıyla savabıyla: Yanlışlarıyla doğrularıyla, her şeyiyle (savab: doğru): Ama geçenler yeniden tecrübe edilemiyor, hatasıyla savabıyla geçip gitmiş oluyor. (M. Öz)
- Hataya düşmek: Yanılmak, yanılıvermek: İnancını küçümseme oğul! Büyük hataya düşersin. İnançtır kimi zaman insanı düştüğü zor durumdan kurtaran. (Y. Ak)
Hata ile ilgili atasözleri ve anlamları
İçinde "hata" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:
( * yaygın bilinen )
- Hatasız dost arayan dostsuz kalır: İnsanın çevresinin kendisine her zaman hatalı davranabileceğini ve insanın bu hataları affetmeyi ve öyle kabullenmeyi gerektiğini anlatan Mevlana Hazretlerinin çok ünlü bir sözüdür.
- Hatasız kul olmaz*: Yanılmayan, kusurlu iş görmeyen insan yoktur, her insanın hatalı bir yanı olur: Sen bilmeyerek bir hata işledin; şimdi bu hatayı tamir edelim. Öyle ya, hata dediğini insan işler. Hatasız kul olmaz, meşhur kelamdır. (F. Baykurt)
- Adam olan aynı hatayı iki kere yapmaz (Adam odur ki aynı hatayı iki defa yapmaya): Akıllı, zeki insan bir kere düştüğü hataya bir daha düşmez.
- Adam yenilmekle marifetli olur, yanılmakla alim: İnsanın hatalarından ve başarısızlıklarından ders alarak daha yetenekli ve bilgili hale geldiğini ifade eder. Yenilgiler ve yanılgılar, kişiyi olgunlaştırır ve tecrübe kazandırır.
- Allah bile kulun karasını (hatasını) yüzüne vurmaz: İnsanlar hata yapabilir. Fakat başkalarını hatalarından dolayı suçlamak ve bu hatayı dillendirmek yerine onu gidermeye çalışmalıdır. Hesap sorucu olmasına rağmen Allahu Teâlâ bile kullarını affederken bizim de başkalarına aynı şekilde yaklaşmamız gerekir.
- Cumhura muhalefet kuvve-i hatadandır: Çoğunluğun uyduğu kurallara karşı çıkmak cahil ve görgüsüz birine yakışır.
- Dağ dumansız, insan hatasız olmaz: Dağlar genellikle etrafında bir miktar duman veya sis bulutlarıyla çevrilidir, bu dağların doğası gereğidir. Benzer şekilde, insanlar da hayatlarında hatalar yapabilirler ve mükemmel olamazlar. Bu atasözü, insanların hatalarını kabul etmeleri gerektiğini ve kusursuzluğun mümkün olmadığını vurgular.
- Eğri ağaçsız orman olmaz*: Hatası olmayan şey yoktur.
- Eğri otur doğru söyle*: Kişi hatalı davranışlarda bulunabilir, fakat yalan söylememelidir.
- Eğrilerle doğru söyleşmek hata: Kötü niyetli veya dürüst olmayan kişilerle açık ve samimi bir iletişim kurmanın riskli olduğunu ifade eder.
- Eğriyi dövmeyince, doğru bulunmaz: İnsanların bazen hatalar yaparak ve bu hatalardan ders çıkararak doğruya ulaşabileceklerini ifade eder. Yanlışlar ve hatalar, doğru yolu bulma sürecinin bir parçasıdır.
- Her alimin bir hatası vardır: İnsanın bilgili ve kültürlü olması onun hiç hatası ve kusuru olmayan biri olacağı anlamına gelmez.
- İki eğriden bir doğru çıkmaz: İki yanlışın bir doğruyu oluşturamayacağını ifade eder. Yanlış yöntemler veya hatalı yaklaşımlar bir araya geldiğinde, doğru bir sonuç elde edilemez.
- İnsan ak üstünde karayı okurken bile yanılır: Bariz ve açık görünen durumlarda dahi insanların hata yapabileceğini ifade eder. En net ve anlaşılır şeylerde bile yanılma payı olduğunu hatırlatarak, her konuda dikkatli olunması gerektiğini vurgular.
- İnsan beşer kuldur şaşar*: Yeryüzünde yanılmayan insan yoktur.
- İnsan hatasız olamaz (Hata yapmak insana mahsustur): İnsanların doğası gereği hata yapabileceklerini ifade eder. Yanlış yapmak ve bunun farkına varmak, insan olmanın bir parçasıdır ve bu özellik, diğer canlılardan insanı ayırır.
- Keremsizden kerem ummak hatadır: Kendisine yardım etmekten aciz birinden yardım talep etmek gereksiz bir çabadır.
- Kör bile düştüğü çukura bir daha düşmez: İnsanın bir kez hata yaptıktan sonra o hatadan ders çıkarıp aynı yanlışı tekrarlamaması gerektiğini ifade eder. En deneyimsiz kişi bile aynı hataya tekrar düşmemeyi öğrenir; sürekli aynı hatayı yapanlar bundan ders çıkarmamış demektir.
- (Asıl) Kör odur ki düştüğü çukura bir daha düşe: Aynı hatayı tekrar eden kişinin gerçek anlamda cahil ve kör olduğunu ifade eder. Akıllı insanlar geçmiş hatalarından ders çıkarırken, cahil olanlar aynı yanlışı tekrarlayıp dururlar.
- Kul hatasız (kusursuz) olmaz*: Bir insanın tüm kusurlarından arınarak bir şeyler yapması olası değildir.
- Kul hatasız olmaz, affeder efendisi: Hata genellikle isteyerek ve bilerek yapılmaz; bunun için bağışlayıcı olmak gereklidir.
- Kul hatasız olmaz, hata tövbesiz olmaz: Her insan hata yapar. Önemli olan pişmanlık duyup hatadan dönmektir.
- Kurban hataya kalkandır: İnsan bazen istemeyerek hatayla bir günah işleyebilir. Bunun için bir adakta bulunup yerine getirmesi günahının bağışlanmasında yardımcı olabilir.
- Şaşmaz yanılmaz bir Allah: Hata yapmak insanlara ait bir özelliktir. Şaşmaz adalet ve kesin doğruluk ise sadece Allaha has özelliklerdendir.
- Teşbihte (Temsilde) hata olmaz (olmasın)*:
- Yeri geldiği zaman çirkin, kaba bir benzetme ile anlatıma daha etkili bir hava verilmesi saygısızca bir davranış değildir, kimse bundan alınmamalıdır: Sizin onu dürtüklemeniz lazım. Teşbihte hata olmaz, hepimiz köylü çocuğuyuz, kaç çeşit eşek olduğunu da biliriz. Kimi eşek vardır, yolu bildi mi, tırısa kalkıp gider gideceği yere; kimi de vardır dürtüklemezsen adım atmaz... (R. Özdenören)
- Yersiz ve hoş olmayan bir benzetme yapıldığı zaman, "Kusura bakmayın, bundan alınmayın" anlamında kullanılır: Fakat biliyorsunuz trenler teşbihte hata olmaz, deve gibidirler. Ne inişi severler, ne yokuşu (C. Çetintaş). Teşbihte hata olmaz, köpeksiz köyde değneksiz gezen bu büyük şirketler, teknolojiyi de sınırsız geliştiriyor, zenginliği, sermayeyi büyütüp duruyorlardı (A. A. Aşıcı).
- Yanlış da bir nakış: Bazen hataların bile bir işe estetik veya farklılık katabileceğini ifade eder. Hatalar, kusurları değil, özgünlüğü de ortaya çıkarabilir.
- Yolunu şaşırmak ayıp değil, ayıp olan onu yeniden bulmamaktır: Her insan hata yapıp yanılabilir. Önemli olan hatalardan ders alıp onları tekrar ettirmemektir.
Soru/Yorum Gönder