Girizgah nedir ne demektir? Örnek ve anlamı

1. Bir başka söze yol açmak için, asıl konuya geçmeden önce söylenen söz, giriş. Konuya en doğru girizgahı netleştirip başladı (İlgili cümle kaynağı: A. N. Bayezid). Uzun bir girizgahtan sonra sadede geldi.
2. (edebiyat) Divan edebiyatında kasidelerde, "nesip" bölümünden sonra gelen, asıl anlatılanlara geçiş niteliği taşıyan beyit ya da beyitler. Kasidede övme bölümüne geçerken ve mevzua girmeden evvel yazılan bazı nükteli beyitlerin yeridir. Girizgahtan sonra şair maksadına kolayca girebilir. (M. F. Baki)

Girizgah Örneği

Dönemin Sadrazamını övmek için yazdığı kasidenin nesib bölümünde İstanbul'un güzelliklerini anlatan Nedim, Sadrazamı övdüğü methiye bölümüne geçmeden önce "İstanbul'un nitelikleri anlatıp bitirmek mümkün mü hiç / Maksat cömert Sadrazamı övmektir" anlamına gelen (kalın olarak gösterilen) şu girizgah beytini söylemiştir:

Bu şehr-i Sıtanbûl ki bî-misl ü bahâdır
Bir sengine yek-pâre Acem mülkü fedadır

Bir gevher-i yek-pâre iki bahr arasında
Hurşîd-i cihan-tâb ile tartılsa sezadır

Altında mı üstünde midir cennet-i a'lâ
El-hak bu ne halet bu ne hoş âb u hevâdır

Her bağçesi bir çemenistân-ı letafet
Her gûşesi bir meclis-i pür-feyz ü safadır

İnsaf değildir anı dünyâya değişmek
Gül-zârların cennete teşbih hatâdır

Hep halkın etvârı pesendîde vü makbul
Derler ki biraz dilberi bî-mihr ü vefadır

İstanbul'un evsâfını mümkün mü beyân hiç
Maksûd heman Sadrı kerem-kâre senadır

Ey Sadr-ı kerem-kâr ki dergâh-ı refîin
Erbâb-ı dile kıble-i ümmîd ü recâdır

İdin ola ikbâl ü saadetle mübarek
Günden güne ikbâlin ola gün gibi zahir

Sadrında seni ey leye Hak dâmi ü sabit
Hep âlemin ettikleri şimdi bu duadır

Ey Sadr-ı cihan-hân ede Hak devletin efzûn
Kim devletin erbâb-ı dile Lûtf-ı Hudâdır

Ez-cümle Nedîmâ kulun ey âsaf-ı devrân
Müstağrak-ı lûtf u kerem ü cûd u atadır