Boğaz nedir ne demektir? Boğaz ile ilgili atasözleri deyimler ve anlamları

1. 

   Boğaz

   Boynun ön bölümü ve bu bölümü oluşturan organlar (gırtlak, kaslar, yemek borusu ve soluk borusu vb.): Adam, boğazını yırtarcasına bağırıyor. Yediklerim boğazımda kaldı. Boğazım şişti.
2. Herhangi bir şeyin ağzına yakın olup genellikle silindir biçiminde daralan geçit kısmı: Testinin boğazı, şişenin boğazı, vazonun boğazı vb.

3. 

   İstanbul Boğazı

   İki kara arasındaki dar deniz: İstanbul boğazı, Çanakkale boğazı, Cebelitarık boğazı vb.
4. İki dağ ya da bir dağın iki yamacı arasındaki dar geçit: Gülek boğazı.
5. (mecazi) Yiyeceği içeceği sağlanan kimse: Başında dokuz boğaz var.
6. (mecazi) Yeme içme: Ah şu boğaz derdi olmaza. Boğazına düşkün bir adam.
7. Yedirip içirme yükümlülüğü: İşçilerin boğazı kimden olacak?

Boğaz ile ilgili deyimler ve anlamları

İçinde "boğaz" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler:

( atasözlerine geç )

• Boğaz boğaza gelmek: Zorlu kavga etmek: Kılıç kılıca, boğaz boğaza geldiler. Nice atların üzengisi boşaldı. Ölüm en çok orada tanıdı insanı. Düşman kaçıyordu. (O. Şahin)
• Boğaz derdi: Geçim için uğraşma: Ekmek parasını çıkarmaya çalışır. Boğaz derdi. Yalnız kendinin mi? Kaynanasının, karısının, çocuklarının boğazı. (TDK)
• Boğaz durmaz: Yemek içmek gereksinmesinin başka gereksinmeler gibi savsaklanmayacağını anlatır: Çalışamam, ama yine de boğaz durmaz, o zaman benim boğazımı kim doyuracak, onları kim besleyecek...
• Boğaz içinde kavga var: Açlığını aşırı bir biçimde gidermeye çalışanlar için söylenen bir söz.
• Boğaz kavgası: Geçim için uğraşıp didinme: Bu zamanda boğaz kavgası herkesin derdi.
• Boğaz ola: (halk dilinde) "Afiyet olsun, bereketli olsun" anlamında, yemek yemekte olanlara söylenir: Burada yemeği beraber yemek teklifime karşı nazikçe bir mazeret bildirir ve o eski İstanbul efendisi terbiyesiyle: – Boğaz ola efendim... Hamfendinin eteklerinden öperim. Çocukların gözlerinden öperim, diyerek ayrıldı. (H. Dizdaroğlu)
• Boğaz olmak:
  1. Boğazı ağrımak: Bendeniz de boğaz olmuş gibi yutkunamıyorum. Vücudum kırgındır. (Sadettin Paşa)
  2. İmrenmekten boğazı şişmek: Efendi muradına ermek şöyle dursun yutkunmadan şiddetli bir boğaz oldu. (H. R. Gürpınar)
• Boğaz tokluğuna: Ayrıca bir ücret verilmeden yalnız karnını doyurmak üzere (çalışmak): Adamlarını hemen hemen boğaz tokluğuna kullanırdı; alacağına şahin, borcuna kargaydı. (R. E. Koçu)
• Boğazı açılmak: İştahı artmak: Barbunya balığı bile verdim; yüzüne bakmadı. Şimdi de boğazı açıldı, doymak bilmiyor kara kız. (S. Faik)
• Boğazı düğümlenmek: Üzüntüden boğazı tıkanmak, zor yutkunmak: Çayından bir yudum aldı. Boğazı düğümlendi, içi yandı, gözleri perdelendi. Mendilini çıkardı. Yanaklarına süzülen yaşları sildi. (A. E. Kavaklı)
• Boğazı inmek: Bademcikleri şişmek: Boğazı inmiş, genzinin acısı gözlerine kadar vurmuştu. (Şebnem D.)
• Boğazı işlemek: Bir şeyler yemekte bulunmak, durmadan bir şeyler yemek.
• Boğazı kurumak: Çok susamak: Boğazım kurudu. Mataralarda suyumuz kaldı mı? (Dönemeç)
• Boğazına bir yumruk tıkanmak (gelip oturmak): Konuşamaz olmak, sesi çıkmamak: Sözünün arkasını getiremedi... Boğazına bir yumruk tıkanmıştı sanki... (Ş. Y. Şenler)
• Boğazına dikkat etmek: Sağlık açısından yediklerine özen göstermek: Dilini ve gözünü gözet, boğazına dikkat et; az ye fakat helâl ye. (M. Y. Kandemir)
• Boğazına dizilmek: (Üzüntü, kuşku gibi nedenlerle) İstemeye istemeye yemek, rahat yiyememek, iştahı kesilmek: Ağzındaki lokma boğazına dizildi. Gözleri dolu dolu tabağına doğru bakarken, acı acı yutkundu. (A. Beril)
• Boğazına dursun!: "Haram olsun, boğazında kalsın, yutama" anlamında beddua sözü: Mustafa içinden söylendi: – Boğazına dursun ham çökelek! Boğazına dursun da ecelin olsun! (Z. Aygül)
• Boğazına düğümlenmek: Söylemek istediğini heyecan ya da üzüntü yüzünden söyleyememek: Onun da boğazı düğümlenmiş, dudakları titriyordu. (S. Kocagöz)
• Boğazına düşkün: Yiyip içmeyi çokça seven kişi: Keyifle oturdu masanın başına. Ne de olsa boğazına düşkün. (Y. Asal)
• Boğazına indirmek: Fazla ve gelişigüzel yemek: Ne bulsa pis boğazına indirir. Ben günde bir öğün yiyorum, ona iki öğün veriyorum, yine doymuyor. (C. Kudret)
• Boğazına kadar borca girmek: Pek çok borç etmek: Boğazına kadar borca batmış, iflasın eşiğinde. Beni yalnız sen kurtarabilirsin diyordu.
• Boğazına sarılmak: Üstüne yürümek: Yakalayıp, "Borcunu öde" diyerek boğazına sarıldı.
• Boğazında bırakmak: Rahat huzur vermeyip yediğini zehir etmek: Bu zevk ve sarhoşluk gıdasını beyin boğazında bırakmaya yeminler ediyordu. (H. R. Gürpınar)
• Boğazında kalmak: Ağzındaki lokmayı üzüntü nedeniyle yutamaz duruma gelmek: O anda aklına çocukları geldi. Ağzındaki lokma büyüdükçe büyüdü ve boğazında kaldı. (N. Bilgin)
• Boğazından artırmak: Yiyeceğinden kısıp birikim yapmaya çalışmak: Nakdî yardımları çoluk çocuklarının boğazından artırarak gönderiyorlardı Milli Mücadele'ye. (M. Armağan)
• Boğazından geçmemek: Sevdiği bir kimsenin yokluğu ya da yoksulluğu dolayısıyla bir yiyeceği tek başına yemekten üzüntü duymak: "Zeytinyağlı yaprak sarması yaptık bugün. Sensiz boğazımızdan geçmedi." (A. Givda)
• Boğazından kesmek: Yiyip içmede fazla tutumlu davranmak: Bunun için bütün hayatlarında sıkıntı çekenler, senelerce boğazlarından keserek para biriktirenler ve böylece maksatlarına kavuşanlar varmış. (F. S. Duran)
• Boğazını çıkarmak: Geçim için gerekli kazancı sağlamak: İyi kötü bir işi vardı, boğazını çıkarıyordu.
• Boğazını doyurmak: Karnını doyurmak: Atların boğazını doyurmak kışın gittikçe güçleşir. (O. Türkdoğan)
• Boğazını sevmek: Yiyip içmeye düşkün olmak: İzzet Molla boğazını çok seven bir adamdı. İftar zamanı yaklaşmıştı ve burnuna mutfak tarafından pek nefis kokular geliyor, o da bu kokularla kendinden geçiyordu. (Ş. Kutlu)
• Boğazını sıkmak: Bunaltmak, sıkıntı vermek: Ama tek sözcük çıkmıyordu ağzından. Soru işaretleri boğazını sıkıyordu. (N. Gürsel)
• Boğazını yırtmak: Var gücüyle bağırmak: Köşkün kuşu onun sedasının sesinden korkup uçup gitti. Beynimizi patlattı, kendi boğazını yırttı. (Şeyh Sadi Şirazi)
• Boşboğazlık etmek: Gizli tutulması gereken bir şeyi boş bulunup söyleyivermek, ağzından laf kaçırmak: Ya biri boşboğazlık etti de, akşam anlattıklarını iletiverdiyse birilerine. (D. Ceyhun)
• Ağıza tat, boğaza feryat: Miktarı pek az olan yenecek şeyler için söylenir.
• Borcu boğazını aşmak: Çok fazla borçlanmak: Borcu boğazını aşmış bir adam hindi kızartması yerken alacaklılarından biri görüp: – Böyle hindi kızartması yiyeceğine kuru ekmeğe kanaat etsen de borcunu versen olmaz mı, diye serzeniş edince... (R. Gündoğdu)
• Yüreği boğazına tıkanmak: Sıkılmak, üzülmek, dertlenmek: Yüreği boğazına kadar çıkmış da onu boğuyormuş gibi hissediyordu.

Boğaz ile ilgili atasözleri ve anlamları

İçinde "boğaz" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:

( * yaygın bilinen )

• Boğaz derdi her dertten üstündür: Açlık ve yiyecek sıkıntısının diğer tüm sorunlardan daha önemli ve acı verici olduğunu ifade eder. İnsan için en temel ihtiyaç olan yiyecek, diğer tüm dertlerin önündedir.
• Boğaz dokuz boğumdur (sözünü yutkuna yutkuna söyle)*: (atasözünün anlamı) Sözün iyice ölçülüp tartılarak söylenmesi gerektiğini anlatır.
• Boğaz yediğini inkâr eder: İnsan yemek yemeden yaşayamaz. Ne kadar kamı doysa da bir süre sonra gene acıkır, sanki önce hiçbir şey yememiş gibi yine yer.
• Boğaz yediğini istemez de göz gördüğünü ister: Kişi alıştığı bildiği şeyden çok, yeni gördüğü şeyleri arzular.
• Boğaza yumruk yaramaz: Açlık ve yeme isteğinin zor kullanarak bastırılamayacağını anlatır. İnsanların temel ihtiyaçları zorla veya baskıyla değil, ancak karşılanarak giderilir.
• Boğazda bostan bitmez: Her insanın ihtiyaçları olduğu gibi sınırlarının da olduğunu; bu nedenle sürekli tüketim ya da aşırı yeme durumunun sürdürülebilir olmadığını anlatır.
• Boğazı büyük olanın dostu olmaz: Açgözlü ve bencil insanların etrafında dost bulmakta zorlanacağını ifade eder. İhtiyaçlarını, isteklerini ve arzularını kontrol edemeyen kişiler, başkalarının haklarını hiçe sayarak dostluk ilişkilerini zedeleyebilir.
• Açık boğaz aç kalmaz*:
  1. Ne istediğini bilen ve derdini anlatabilen kimse, istediğini elde eder.
  2. İnsan nasıl olsa geçim yolunu bulur.
• Allah açtığı boğazı aç bırakmaz: "Allahü Teâlâ yarattığı insanı aç bırakmaz, rızkını da verir" anlamında bir atasözü.
• Boşboğazı ateşe atmışlar da odun yaş (az) demiş*: Boşboğaz kişi, konuşulmaması gereken, herkesin sustuğu, en tehlikeli ve güç durumlarda bile dilini tutamaz.
• Boşboğazla pisboğaz belalardan kurtulmaz*: Her şeyi olur olmaz yerde söyleyenle olur olmaz şeyi yiyenin başı çoğu kez derde girer.
• Boşboğazlık karın doyurmaz: Sadece lafta kalan sözlerin ya da gereksiz konuşmaların gerçek hayatta bir yarar sağlamayacağını ifade eder. Anlamlı ve eyleme geçiren sözler ya da davranışlar olmadan, sadece konuşmanın insanlara fayda getirmeyeceğini anlatır.
• Boşboğazlık para etmez: Fazla konuşmanın veya gereksiz yere laf üretmenin maddi değer veya kazanç sağlamayacağını belirtir.
• Can boğazdan gelir (geçer)*: Sağlıklı bir yaşam için iyi beslenme gerekir: Hani "Can boğazdan gelir" derler ya, şayet yolun yarısını geçtiyseniz bu cümleyi "Can boğazdan gider" olarak düşününüz. (F. Gültekin)
• Çapkın at, boğazını kendi çıkarır: Başarılı ve yetenekli olanların daha fazla ilgi göreceğini ve bu sayede daha iyi şartlara sahip olacağını ifade eder [çapkın: (eskiden) Hızlı koşan, hızlı çapan, eşkin].
• Ekmek boğazda kalırsa su, su boğazda kalırsa kefen: Bazı dertler insanı ölüme kadar götürür.
• Farzdan evvel farz var, namazdan evvel boğaz var: İnsanların önce temel ihtiyaçlarını karşılamalarının gerektiğini ifade eder. Aç veya zor durumda olan birinin ibadet gibi manevi görevlerine tam anlamıyla odaklanamayacağını anlatır.
• Kavganın iyisi boğaz kavgasıdır (Muharebe boğazda gerek): Kişinin zorunlu olarak yaptığı en önemli kavga geçim kavgasıdır yani geçim mücadelesidir.
• Kız boğazı kırk boğum olur: Kız çocuğunun masraflarının fazla olduğunu, kız çocuklarına yapılan harcamaların, bazen ailenin diğer ihtiyaçlarının önüne geçebileceğini ifade eder.
• Kişinin boğazı, kendinden aşağı gerek: İnsani değerlerin ve erdemlerin, bireylerin kendi çıkarlarının ve ihtiyaçlarının üzerinde tutulması gerektiğini ifade eder.
• Kör boğaz, ne versen yer (neyi kabul etmez ki): Yemek yeme konusunda iradesini kullanamayan insanların yemek seçme gibi problemleri de olmaz.
• Lokma boğazdan geçmez, gönül hoş olmayınca: İnsanın morali ve keyfi yerinde olmayınca hiçbir şey yapmak istemez, yemek istemez; yese de zevk alamaz.
• Malın iyisi boğazdan geçer*: Malın işe yaraması, sahibinin onu kullanabilmesiyle olur. Kişinin, yiyemediği malının bir değeri yoktur.
• Mirî malı balık kılçığıdır, (boğazda kalır) yutulmaz*: Devlet malı haksız olarak kendine mal edildiğinde rahatça kullanılamaz ve günün birinde hesabı sorulur (mirî: Devletle ilgili, devlete özgü).
• Parayı domuzun boynuna takmışlar (sonra) da "Domuz Ağa" diye çağırmışlar: Para, itibarı olmayan kişiye itibar kazandırabilir. Parası çok olan kişiye gerçek olmasa bile saygı ve sevgi duyulur.
• Sanatını hor gören boğazına torba takar*: Sanatını sevmeyen sanatında başarılı olamaz ve sanatından olur.
• Tilki ne kadar çevik ise (de) bir gün boğazı ele verir: Kişi ne kadar kurnaz olursa olsun, aç gözlülüğü yüzünden bir gün foyası meydana çıkar.
• Yalanın kemiği yok ki boğazına batsın: İnsan istedikten sonra kolaylıkla yalan söyleyebilir.
• Yemek yemekle boğaz aşınmaz: Hiç kimse yemek yemekten şikayetçi olmaz. Yemek yemenin insanlar için keyifli ve zor olmayan bir iş olduğunu vurgular.