Tilki ile ilgili deyimler atasözleri ve anlamları

Tilki uykusu

Tilki ile ilgili deyimler ve anlamları

İçinde "tilki" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler:

• Tilki gibi: Kurnaz kimse: Düşmana karşı yerine göre kurt gibi güçlü, ayı gibi acımasız, tilki gibi hile bilir, aygır gibi öç güder, kinci, ısrarlı, saksağandan da ihtiyatlı ve kaya kuzgunu gibi gözü uzaklara çevrili olmalıdır. (İlgili cümle kaynağı: A. Kabaklı)
• Tilki masalı okumak: Bir kimseyi kandırmaya çalışmak: Bana gerçekleri söylemek yerine yine tilki masalı okuyarak beni kandırmaya çalışıyorsun. (derleme cümle)
• Tilki uykusuna yatmak (vermek): Uyuyormuş gibi yapıp fırsat kollamak, tetikte olmak: Ayla Hanım gece tilki uykusuna yatıp tetikte beklediği için hemen uyandı. Işığı açmadan perdeyi aralayarak dışarıya baktı (H. Karahisar). Çavus, Seddülbahir'deki siperde tilki uykusuna yatmış, dirseğinin üstünde kestiriyordu. (A. E. Kavaklı)
• Kurt geçinip tilkilik etmek: Bir yandan yiğitlik taslayıp öte yandan kaypak davranmak: Kendini dürüst ve cesur gibi gösterirken aslında arkadan iş çevirip kurt geçinip tilkilik etmeye çalışıyordu. (derleme cümle)

Tilki ile ilgili atasözleri ve anlamları

İçinde "tilki" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:

( * yaygın bilinen )

• Tilki ateşten nasıl atlanacağını bilir: Deneyimli kimseler zorlukları nasıl yeneceklerini bilirler.
• Tilki bağlar, çakal çözer (Çözen tilki, bağlayan tilki): Bir kurnazın veya zeki birinin yarattığı karmaşıklığı veya sorunu, başka bir kurnaz kişinin çözebileceğini ifade eder.
• Tilki demiş ki "Benim için demem, amma üzümsüz bağın kütüğü kurusun": Fesat kimseler birisinin kötülüğünü istediği zaman kendilerini haklı göstermek için bunu başkalarının çıkarı için istediğini söylerler.
• Tilki iki defa aynı tuzağa düşmez: Zeki insanlar aynı hatayı tekrarlamazlar, ilk hatalarından ders alırlar.
• Tilki ininde aslan yatmaz: Birinin statüsüne veya önemine uygun olmayan bir yerde bulunmayacağını veya bulunmaması gerektiğini ifade eder.
• Tilki, inine kadar kovalanmaz: Bir kişinin veya bir şeyin, son derece zeki veya kurnaz olduğunda, yakalanması veya dezavantajlı bir duruma düşmesinin zor olduğunu ifade eder (?).
• Tilki inine sığmamış, kuyruğuna kabak bağlamış: Kendi gücü ve kapasitesini hesaba katmadan işe kalkışan ve başarısız olanlar bunun kusurunu kendilerinde aramalıdır.
• Tilki ne kadar çevik ise (de) bir gün boğazı ele verir: Kişi ne kadar kurnaz olursa olsun, aç gözlülüğü yüzünden bir gün foyası meydana çıkar.
• Tilki tilkiliğini anlatıncaya kadar post elden gider*: Bir gerçeği anlatabilinceye kadar çoğu kez başa gelmedik şey kalmaz.
• Tilki tilkiye buyurur, tilki de kuyruğuna: Tembel ve kurnaz insanlar kendilerine veriler bir işi yapmayıp başkasına verirler, o kişi de tembel ise bir başkasına verir.
• Tilki yatağını bilir: "İşinin erbabı işi nasıl yapacağını iyi bilir" anlamına gelen bir atasözü.
• Tilkinin dönüp (gezip) dolaşıp geleceği yer kürkçü dükkanıdır*: İnsanların eninde sonunda başladıkları yere ya da kaçınılmaz sonuca geri döneceklerini anlatır. Bu, kişinin ne kadar dolaşırsa dolaşsın, eninde sonunda tanıdık veya kaçınılmaz bir yere döneceği anlamına gelir.
• Tilkinin yüz masalı varmış, doksan dokuzu tavuk üstüne: Kişinin elde edemediği ve elde etmek istediği şeyleri sürekli düşündüğünü ve bu arzuların onun zihninde önemli bir yer tuttuğunu anlatır.
• Tilkiye "tavuk kebabı yer misin?" demişler, "adamın güleceğini getiriyorsunuz" demiş*: Bir kişiye onun devamlı arzuladığı ya da sürekli peşinde olduğu bir şeyi sunmanın ne kadar cazip, kolay ve komik bir teklif olduğunu vurgulamak için kullanılır.
• Tilkiyi kovalarken kurdu uyandırdı: Dikkat ve özen göstermeden hareket etmenin istenmeyen ve tehlikeli sonuçlar doğurabileceğini; insanların bir problemi çözmeye çalışırken daha büyük bir probleme yol açmamaları için dikkatli olmaları gerektiğini anlatır.
• Tilkiyi tavuk ile taşlamışlar da; "gazabını arttır ya Rabbi" demiş: Faydalı bir şeyle zarar vermenin etkili olmadığını, aksine bunun zarar görene hoş gelebileceğini ve daha fazlasını isteyebileceğini ifade eder.
• Ananın ilki olmaktan dağda tilki olmak yeğdir: Ailede ana babadan sonra evin geçimi ve idaresi en büyük çocuğa kalır. Bu yüzden ilk çocuk büyüdüğünde büyük bir sorumluluk almak zorunda kalabilir.
• Aslan diye yapıştım, tilki kuyruğu buldum: Bir şeyi veya birini güçlü, etkili veya değerli sanarak yaklaşıp, aslında beklenenden çok daha değersiz veya etkisiz olduğunu fark etmek anlamında kullanılır.
• Aslan, payını tilkiye kaptırmaz: Güçlü, çevresi geniş kişiler kimseye haklarını yedirmezler.
• Aslan yatağında tilki nice kuyruk sallar: Akılı, kurnaz kimseler kendisinden güçlü kimselerin elinden kurnazlığı sayesinde kolayca kurtulur hatta onlarla dalga bile geçerler.
• Aslanın ölüsünden tilkinin dirisi (yeğdir) (Sağ tilki ölmüş aslandan iyidir): Bir insan ne kadar güçlü olursa olsun bir işe yaramadıktan sonra önemli değildir.
• Aslanlar kazanır, tilkiler yer: Güçlü kuvvetli kimseler güçleri sayesinde istediklerini elde eder, fakat çevrelerinde açık göz, kurnaz kimseler varsa elde ettiklerini onlara kaptırır.
• Ayyar tilki art ayağından tutulur*: İşini hile ile yürüten kimse sonunda yakayı ele verir (ayyar: dolandırıcı).
• Beni tilki yiyeceğine aslan yesin: Kişi, kurnaz, aldatıcı kimselere yenik düşmektense, güçlü ve olgun kimselere mağlup olmayı tercih eder.
• Bir tilkinin derisi iki defa soyulmaz (yüzülmez): Bir kişiden ya da bir kaynaktan aynı şekilde ve tekrar tekrar fayda sağlamanın mümkün olmadığını ifade eder. Aynı şeyi tekrar kullanarak daha fazla çıkar elde edilemeyeceğini vurgular.
• Dolaşan tilki yurt bulur: Bekleyenler değil, gezenler ve arayanlar çeşitli imkanlarla karşılaşırlar.
• Gammaz olmasa tilki pazarda gezer: Yasal olmayan yollardan gizlice çıkar sağlayan kişi, yakayı ele vereceğinden korkmasa bütün bu işleri açıktan yapar.
• Kocamış tilki faka düşmez: Başından bir sürü olay geçmiş ve olgunlaşmış kimseler artık kolay kolay hataya düşmezler.
• Kurdun adı yaman çıkmış, tilki (tilkicik var) vardır baş keser*: Öyle sinsi ve kurnaz kimseler vardır ki, adı zalime çıkmış nicelerine taş çıkartırlar.
• Kurt kurt masalı, tilki de tilki masalı okur: Kurnaz ve hileci kimseler kendilerini ilgilendiren konularla ilgilenirler.
• Kurtla ortak olan tilkinin hissesi, ya tırnaktır ya bağırsak*: Güçlüyle ortaklık eden kimse, kazançtan pay olarak ancak güçlüden artakalanı alabilir.
• Kümesin anahtarı tilkiye verilmez: Çıkarcı ve açgözlü kişiler değerli bir şeyi korumakla görevlendirilmez.
• Samur sandığımız tilki kuyruğu çıktı: Birinin beklediği veya umduğu şeyin aslında beklentilerinden farklı olduğunu ve hayal kırıklığına uğratıcı olduğunu ifade eder.
• Yatan aslandan (kurttan) gezen tilki yeğdir (iyidir)*: Az güçlü olup çalışan, çok güçlü olup çalışmayandan daha değerlidir.
• Yatma tilki önünde ko aslan yesin seni: Kurnaz, aç gözlü kimseler, güçlü, kudretli kimselerden daha tehlikelidirler.
• Yürük tazıyı tilki sevmez*: Güçlü, hızlı ve kararlı olan kişilerin, çıkarlarına ters düşen veya onlara tehdit oluşturan kişiler tarafından sevilmeyeceğini ifade eder.

Tilki ile ilgili birleşik kelimeler

• Tilki: (mecazi) Çok kurnaz ve hilekar kimse: Tilki tilkidir ve tilkilik yapmaya devam edecektir... (S. Ustaosmanoğlu). O tilkinin biridir; hem de ne tilki.
• Tilki uykusu: Yarı uyanık biçimdeki uyku, hemen uyanılabilen uyku, tavşan uykusu: Hanım'ın uykusu hafifti. Tilki uykusu gibi, bir kuş kanat çırpsa, bir sinek uçsa hemen uyanıverirdi. (M. Ö. Mengüşoğlu)
• Tilkilik: Kurnazlık, hilekârlık, kurnazca davranış: Vardır bir tilkilik kafanda sabahın bu saatinde geldiğine göre... (A. F. Gürses). Ticaret dünyası bin türlü tilkilik ile dolu. (A. Atalay)