|
| Katır |
- (zooloji) Eşekle kısrağın birleşmesinden doğan, büyük başlı, uzun kafalı, kısa yeleli, döllenme ve dölleme yetisi bulunmayan kısır ve melez hayvan: Katırın babası merkep olsa ekseriya benzer yanı ata olur. Eğer babası at olup anası eşek olsa katırın ekser benzerliği eşeğe olur. Acayibtendir ki her âzâsı anasıyla babasının âzâları arasındadır ki ne apaçık babası, ne apaçık anası gibidir. (O. Ş. Gökyay)
- (mecazi) İnatçı, huysuz, kaba saba: Katırın teki olduğunu ve onunla evlenmemesi gerektiğini söylemişti.
Katır ile ilgili deyimler ve anlamları
İçinde "katır" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler:
- Katır gibi: İnatçı (kimse): Çok mert kadındır, katır gibi de inatçıdır; öyle inatçıdır ki bir şeye karar verdi miydi sonunda ben mutlaka onu yapmaya mecbur olurum. (E. Zola)
- Katır inadı: (deyiminin anlamı) Aşırı inat yapmak: Katırın inadı meşhurdur, onunla sahibi bile baş etmekte büyük zorluklar çeker. (A. Kurdoğlu)
- Katır kuyruğu gibi kalmak: Bir işte ilerlemeden kalmak: – Eeee, ne var ne yok bakalım? Karım hemen söze bulaştı: – Vallahi ne olsun dayı, dedi, katır kuyruğu gibi ne uzuyoruz, ne de kısalıyoruz... Güldü: – Alın bizden de o kadar... (Ş. Balkı)
- Katır tepmişe dönmek: Çok hırpalanmak, perişan duruma düşmek, felaketin nereden geldiğini anlayamamak: Adeta katır tepmişe dönmüş ve ölümden kıl payı kurtulmuştu. Ağzı yüzü dağılmış, bir tane olsun sağlam dişi kalmamıştı. (Y. R. Efe)
- Fincancı katırlarını ürkütmek: Zararı dokunabilecek bir kimsenin hoşuna gitmeyen bir davranışta bulunmak: Doğruları söyledi. Kendi deyimiyle "Fincancı katırlarını ürküttü." (G. Sabancı)
Katır ile ilgili atasözleri anlamları
İçinde "katır" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:
( * yaygın bilinen )- Katır anasını tanımaz: İnatçı insanlar, haklı olduklarına inandıkları konularda kim ne söylerse söylesin fikirlerini yine de değiştirmezler.
- Katır çiftesinden sakınmalı: Tehlikeli ve öngörülemez durumlardan uzak durulması gerektiğini ifade eder. Ani zarar verebilecek şeylere karşı dikkatli olunması gerektiğini vurgular.
- Katır gibi babasını söylemez: Aşağılık kompleksi içinde olan kimseler kendilerini üstün göstermek için gerekirse ana babasını bile tanımamazlıktan gelirler
- Katır ziyan yapar, eşeklerin kulakları kesilir: Bazen bir insan başkasının yaptığı hatayı, hak etmediği halde ceremesini çekmek zorunda kalabilir.
- Katıra "baban kim?" demişler, "dayım at" demiş*: (atasözünün anlamı) Aşağılık duygusu içinde olan kişiler, oldukları gibi görünmekten kaçınır, salt iyi yanlarını göstermeyi yeğlerler.
- Katıra (eşeğe) cilve yap demişler, çifte (tekme) atmış*: Kaba ve ahmak kişinin, hoşa gitsin diye söyledikleri ve yaptıkları da kendisi gibi kaba ve inciticidir.
- Katırın ardından gitme, zira babası eşektir: Temelinde güvenilmezlik veya sorun olan bir durumun, sonucunda da güvenilmez ve sorunlu olacağını vurgular ve insanları, kökeni güvenilir olmayan şeylerden uzak durmaları konusunda uyarır.
- Acemi katır kapı önünde yük indirir*: Anlayışsız ve beceriksiz kişi, işi en can alıcı noktasında bırakır, beklenen yararı sağlamaz.
- Acımış (Canı yanmış) eşek katırdan yürük olur: Güçlüklerle karşılaşan insan olanaksız gibi görünen işleri başarır.
- Ağır yükün zahmetini katır bilir: Bir işin zorluğunu, verdiği yorgunluğu en iyi o işi devamlı yapanlar bilir.
- At teper, katır teper, ara yerde eşek ölür: Her türlü olumsuz olaylardan genellikle güçsüz ve zayıf insanlar etkilenir.
- Atı atası ile, katırı anası ile*:
- Soylu kişiden zarar gelmez, soysuz kişiden korkulur.
- İyi kişi temiz, kötü kişi aşağılık, karışık soyuyla tanınır, anılır.
- Atı verdim katır aldım, belayı satın aldım: Daha iyi bir şeyi kaybedip yerine daha kötü bir şeyin elde edilmesinin büyük bir hata olduğunu ifade eder. İyi bir fırsatın kaybedilip, daha kötü bir duruma düşüldüğünde kişinin zor durumda kalacağını anlatır.
- Dokuz katırın yedemediği katarı bir eşek yeder: Güçten çok, akıl ve stratejiyle zorlukların aşılabileceğini ifade eder. Yetkililer güçleri ile değil akılları ile topluluğu yönetirler (yedmek: Çekerek peşinden götürmek, katar: Birbiri arkasına sıralanmış hayvan dizisi).
- Eşekten doğma katır, ne hal bilir, ne hatır: Kişinin kökenine, yetişme tarzına ve genetik özelliklerine bağlı olarak bazı temel davranış ve karakter özelliklerinin değişmez olduğunu ve bu özelliklerin bireyin davranışlarına yansıdığını anlatır.
- Fincancı katırını ürküten sayısız dayak yer: Yaptığı hareketlerle başkalarına zarar veren ya da düzeni bozan kişilerin bunun bedelini ağır şekilde ödeyeceğini ifade eder. Kötü eylemler, cezasız kalmaz ve kişi bu yüzden sürekli sorunlarla karşılaşır.
- Kurt ne bilir katır pahalıdır: Bencil kimseler kendi menfaatlerini düşünürlerken başkalarına ne kadar zarar verdiklerini düşünemezler.
Soru/Yorum Formu