Çömlek nedir? Çömlek ile ilgili atasözleri deyimler ve anlamları

Fırınlanmış çömlekler

1. Süzülmüş çamurdan yapılıp fırınlanan (pişirilen) küçük boy sırlı kap.
2. Toprak kap.
3. Kil ya da başka silikatlardan elde edilen ürünlere verilen genel ad.

Çömlek ile ilgili deyimler ve anlamları

İçinde "çömlek" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler:

• Çömlek patlamak (Çömlek patladı): Çocuk oyunlarında ebeyi yanıltmak ve oyunu bozmak: Oyuncular bazen ebeyi yanıltmak için kıyafetlerini değiştirebilirler. Bu durumda ebe, oyuncunun adını yanlış söyleyebilmekte ve oyuncular bir ağızdan "çanak çömlek patladı" diye bağırarak oyunu bozmaktadır. (A. Arslan)
• Etten önce çömleğe düşmek: Bir işte bilgisiz veya yetkisiz olmasına rağmen herkesten önce ortaya atılmak: – Tut şu çeneni be! Etten evvel çömleğe düşme! (Z. Yamaç)

Çömlek ile ilgili deyim atasözleri anlamları

İçinde "çömlek" kelimesi geçen atasözleri ve açıklamaları:
( * yaygın bilinen )

Çeşitli boylarda çömlek kaplar

• Çömlek ana yüreği, tencere baba yüreği: Anne sevgi bakımından çocuğa babadan daha güçlü bir bağ ile bağlıdır. (Çömlek ateşten indirilince bir müddet daha kaynar, tencere ise iner inmez kaynaması durur)
• Çömlek demiş: "Dibim altın", kaşık demiş: "Girdim çıktım": İçyüzünü iyi bilen kimseye karşı, kusurlarını gizlemeye çalışan ve yüksek nitelikleri bulunduğunu söyleyerek övünmeye kalkışan kişi, gülünç duruma düşer. (→ Tencere demiş: "Dibim altın", kaşık demiş: "ben neredeyim")
• Çömlek hesabına bakılırsa, ayın kırk beşi (?): Yanlış hesaplar veya mantıksız iddialar üzerinden yapılan değerlendirmelerin gerçek dışı sonuçlar doğuracağını ifade eder. Gerçeklikten kopuk hesapların veya yorumların ciddiye alınamayacağını vurgular.
• Çömlek taşa dokunursa (çarparsa) vay çömleğin haline, taş çömleğe dokunursa vay çömleğin haline: Güçlü olanla girdiği her türlü sürtüşme ve tartışmada, başlatan kendisi olsun ya da olmasın, sonuçta hep güçsüz olan zarara uğrar.
• Çömlekçi suyu saksıdan (ayranı testiden) içer*:
  1. Kişi ancak elindeki olanaklardan yararlanarak işini görebilir.
  2. Kişi, yaşantısını sanatıyla sağlar.
• Ayrana giden, çömleğin arkasından tutmaz: Rahatına düşkün kişiler bir şeye çok ihtiyaç duymadıkça hiçbir işe kalkışmazlar.
• Deveye "Bir çömlek yapıver" demişler, yedi kazan sütü devirmiş "Çok şükür bir işten kazasız çıktım" demiş: Beceriksiz, sakar kimseler en basit işi bile her şeyi kırıp dökerek yaparlar. Buna aldırış etmedikleri gibi işi başarıyla bitirdiklerine inanıp sevinirler.
• Düğün evini bilmez çanak çömlek taşır: Birinin bir yer veya durum hakkında hiçbir bilgisi olmadığı halde gereksiz işlere kalkıştığını ifade eder.
• Elin gözü deveyi çömleğe, insanı mezara sokar: Bazı insanlar çevresindeki kimselerin iyi durumlarına haset ve nazar edip onların kötü duruma düşmelerine neden olabilirler.
• İki çömlek bir yerde olsa tokuşmayınca olmaz: Bir arada bulunan kişilerin ya da unsurların mutlaka bir şekilde anlaşmazlık yaşayabileceğini ifade eder. İnsan ilişkilerinde, aynı ortamda bulunan bireylerin çatışma veya sürtüşme yaşamasının kaçınılmaz olduğunu vurgular.
• Kocakarı lakırdısı çanak çömlek tıkırtısı: Yaşlılık insanı hiç durmadan söylenen, konuşmaktan başka işe yaramayan biri haline getirir.
• Ölü çömleği gibi kakalanmaktan mezara girmek yeğdir: Sürekli aşağılanıp değersiz görülmektense onurlu bir şekilde hayatını sonlandırmanın daha iyi olduğunu ifade eder. İnsan onurunun, yaşanan hayattan daha değerli olduğuna vurgu yapar.
• Sermayesi çanak çömlek, tüccarlıktan dem vurur: Elindeki imkanlar sınırlı olan bir kişinin, abartılı iddialarda bulunmasını eleştirir. Kişinin sahip olduklarıyla orantısız bir şekilde övünmesi veya büyük işler başarmış gibi görünmesi alay konusu edilir.
• Tencere tencereye "yüzün kara" demiş, çömlek utancından yere geçmiş*: Bende kusur arıyorsun ama sen benden de betersin: Yanlış yapana yanlış yaparsanız, 'tencere dibin kara, seninki benden kara' diyenler olur. (V. T. Erdoğan)

Çömlek ile ilgili birleşik kelimeler

• Çömlek hesabı: Bilgisiz bir kimsenin yaptığı basit ve güvenilmez hesap: Öyle alternatif yasalar filan yürümez orada. Çömlek hesabıyla olmaz o iş. (Ş. Efe)
• Çömlek kebabı: Çömlek içinde pişirilen et yemeği, bir çeşit kapama.
• Çömlek peyniri: Çömlek içinde toprağa gömülerek saklanan peynir.