|
| Arpa başakları |
- (botanik) Buğdaygillerden, Türkiye'de çok yaygın yetiştirilen, taneleri ekmek ve bira yapımında kullanılan ya da hayvanlara yem olarak verilen bir bitki.
- (argo) Para: Bu iş için biraz arpa gerek. Adım atsan arpa gerek.
Arpa ile ilgili deyimler ve anlamları
İçinde "arpa" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler:
- (Bir) Arpa boyu kadar yol almak (gitmek): Pek az ilerlemek: Meğer gide gide bir arpa boyu kadar yol almışım. En iyisi mi, Hızır atına binmeli. Öyle gitmeli. (İlgili cümle kaynağı: C. E. Kavaklıgil)
- Arpa ektim darı çıktı: Başladığım iş umduğum sonucu vermedi: Arpa ektim darı çıktı / Bir kız aldım karı çıktı (Türkü)
- Arpacı kumrusu gibi düşünmek: Üzüntülü ve sıkıntılı bir durum karşısında ne yapacağını bilemeyerek derin derin düşünmek, dalgın olmak: Bu akşam sizin neyiniz var? Arpacı kumrusu gibi ne düşünüp duruyorsunuz? (P. Safa)
- Arpalık yapmak: Bir kaynaktan sürekli olarak çıkar sağlamak: Kurumun birtakım kişilere arpalık yapıldığı yolunda söylentiler var.
- Arpası çok gelmek: (deyiminin anlamı) Azmak, coşmak, aşırı ve taşkın davranışlarda bulunmak: Arpası çok gelen hayvanın çılgınlığı ve hayali varlıklara bile çifte sallaması yadırganmazsa da, bedeni ve ruhi kuvvetlerinin dizginlerini elinde tutması gereken insan oğlunun, esir etmesi icap eden nefsani kuvvetlerinin esiri olması yazık değil mi? (S. Ayverdi)
- Atla arpayı dövüştürmek (dalaştırmak): Araya fitne sokmak, fesat karıştırmak, ara bozanlık etmek: Etle tırnak arasına girer, atla arpayı dövüştürürdü. (D. Akçam)
Arpa ile ilgili atasözleri ve anlamları
İçinde "arpa" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:
( * yaygın bilinen )- Arpa buğday aş olur, altın gümüş taş olur (Arpa bulgur aş imiş, altın gümüş taş imiş): Temel ihtiyaçların, lüks ve süsten daha değerli olduğunu ifade eder. Arpa ve buğday, günlük yaşamda insanı doyuran, yaşamsal öneme sahip gıdalardır; altın ve gümüş ise maddi değeri olan ama hayatta kalmak için gerekli olmayan şeylerdir.
- Arpa eken buğday biçmez* (Arpa ekip buğday bekleme): Kişinin ne ekerse onu biçeceğini, yani yaptığı eylemlerin sonucundan başka bir şey alamayacağını ifade eder. Kişi, doğru ve iyi şeyler yapmadıkça, iyi sonuçlar beklememelidir. Bu atasözü, eylemlerimizle elde edeceğimiz sonuçlar arasındaki doğrudan ilişkiyi vurgular.
- Arpa samanıyla, kömür dumanıyla*: (atasözünün anlamı) Kusursuz nesne olmaz, yararlandığımız nesneleri kusurlarıyla birlikte kabul etmeliyiz.
- Arpa unun yoksa, tatlı dilinde mi yok?*: Birini ağırlamak için hiçbir şeyimiz olmayabilir; tatlı dilli olmak en güzel ikramdır.
- Arpa unundan kadayıf olmaz*: Kötü malzemelerle kaliteli ve güzel bir iş çıkarılamayacağını ifade eder. İyi sonuçlar elde etmek için uygun ve kaliteli malzemeler kullanılması gerektiğini vurgular.
- Arpa verilmeyen at, kamçı zoruyla yürümez*: Bir kişinin verimli olarak iş görmesi, onun geçiminin sağlanmasına bağlıdır.
- Arpa yemiş at menzil keser: İhtiyaçları karşılanan kimseler daha çok ve hızlı çalışırlar.
- Arpacıya borç eden, ahırını tez satar*: Borç parayla yürütülen iş, kısa süre sonra yürütülemez olur.
- Arpadan da un olur ama yufkası açılmaz: Arpadan un elde edilebilir, fakat bu un yufka yapımı için uygun değildir, çünkü yufka yapımı için buğday unu gereklidir. Bu atasözü, bir şeyin kullanım alanının sınırlı olabileceğini ve her şeyin her amaç için uygun olmadığını vurgular.
- Arpayı (buğdayı) taşlı yerden, kızı kardeşli yerden: Taşlı tarlanın verimi daha güzel ve bol olurken, erkek kardeşi olan kızın da hem korunmuş hem de ailevi sorumlulukları öğrenmiş olması avantaj sağlar. Bu atasözü, hem tarımda hem de sosyal ilişkilerde doğru seçimler yapmanın getireceği faydaları anlatır.
- Aç tavuk kendini arpa (buğday) ambarında sanır*: İnsanların yoksun kaldıkları şeylere duydukları özlemin, onları olmayacak hayaller ve düşler kurmaya yönlendirdiğini ifade eder. Kişinin eksiklik ve ihtiyaçlarından dolayı gerçekçi olmayan beklentilere kapılmasını anlatır.
- Aça arpa ekmeği etten lezzetli gelir: Açlık ve ihtiyaç zamanlarında basit ve sade gıdaların lezzetli ve değerli olabileceğini ifade eder. İnsanların ihtiyaç duydukları zamanlarda en basit şeylerin bile değerli ve lezzetli olabileceğini vurgular.
- Aklını eşek aklına verirsen çeker arpa tarlasına: İnsan aklını gereksiz ve yararsız işler için kullanırsa hayatta hiçbir şeye sahip olamaz.
- Ata arpa, yiğide pilav* (Pilav yiğidin arpasıdır): Bir canlının gücü, gelişmesine yarayan şeyle artar.
- Ata vurma, arpaya vur: Atı sadece kamçılayarak istenen gücün alınamayacağını, atın gücünün arpayla beslenmesine dayalı olduğunu, bundan yola çıkarak da insanların hedeflerine ulaşmak için doğru stratejiyi izlemesi gerektiğini anlatır.
- Atın ölümü arpadan olsun*: Zarar verecek ölçüde aşırısına kaçıldığı halde, sevilen bir şeyden vazgeçilemediği zaman söylenir: Açın ölümü çorbadan, atın ölümü arpadan olsun.
- Avrat var, arpa unundan aş yapar; avrat var, buğday unundan keş yapar*: İş bilen kadın, elverişsiz gereçle güzel şeyler meydana getirir, iş bilmeyen kadın ise en iyi gereci kullansa bile bir şey yapamaz.
- Bıldırcının beyliği arpa biçimine kadardır*: Her kazancın veya başarının belirli bir sınırı veya sonu olduğunu ifade eder.
- Buğday gösterip arpa satar: Ticarette veya günlük hayatta aldatma ve hile yapmayı alışkanlık haline getiren insanların varlığını ifade eder. Bu tür kişiler, kaliteli veya değerli bir şey vaat ederken, aslında daha düşük kaliteli veya değersiz bir şey sunarlar.
- Buğday Hicaz'a giderken arpaya ince yufkaya karışma demiş: İnsanların yetenekleri ve yetkileri doğrultusunda hareket etmeleri gerektiğini ifade eder. Herkesin belirli bir yeteneği ve sınırları vardır; bu nedenle, yapabilecekleri işleri bilerek, kendilerine uygun olmayan işlere girmemeleri önemlidir. Bu atasözü, herkesin kendi gücünü ve sınırlarını bilmesi gerektiğini vurgular.
- Çok arpa, atı çatlatır: Aşırıya kaçmanın veya fazlanın zararlı olabileceğini, ölçülü olmanın önemini vurgular. İnsanların sahip oldukları kaynakları veya imkanları doğru bir şekilde kullanmalarını, gereksiz tüketimden kaçınmalarını önerir.
- Düğün arpasıyla at tavlanmaz: Bir durumun veya kaynağın uygun olmayan bir şekilde kullanılmasının yanlış sonuçlara yol açabileceğini vurgular.
- Elti eltiye eş olmaz, arpa unundan aş olmaz*: Arpa unundan aş olmadığı gibi eltiler de kaynaşıp arkadaş olamazlar (elti: Kadına göre kocasının erkek kardeşlerinin eşlerinden her biri).
- Hancı tavuğu yolcu atının arpasıyla geçinir: Başkalarının kaynaklarını kullanarak yaşamını sürdürenlerin durumunu ifade eder. Bir kişinin geçim kaynağı, dolaylı yoldan başkalarından gelen desteklere dayanabilir; bu da bağımlılığı ve zorlukları beraberinde getirir.
- İhtiyar deme, genç deme, evde kadın bulunsun; arpa deme, darı deme, evde unun bulunsun; çalı deme, çırpı deme, evde odun bulunsun: İnsanın bazı temel ihtiyaçları vardır. Evi çekip çeviren bir kadın, bir lokma ekmek için un ve ısınmak için odun bulunan evin önemli ihtiyaçları gerçekleşmiş ve karşılanmış demektir.
- Kırk yaşındaki eşek, iki yaşındaki ata arpa taşır: Tecrübe ve olgunluğun gençlik ve toyluk karşısında göz ardı edildiği durumları eleştirmek için kullanılır. Ayrıca, toplumdaki yaşlı bireylerin gençlerin ihtiyaçlarına hizmet etmek zorunda kalmasının ironisini de vurgular.
- Misafiri horoz olanın, arpa (buğday) kalmaz ambarında: Aç gözlü bir misafirin veya israf derecesindeki misafirperverliğin ev sahibine masraf getireceğini ve evin kaynaklarını tüketeceğini ifade eder.
- Şubat'ın arpası, Mart'ın sıpası: Şubat ayında ekilen arpanın verimli ve bol ürün verdiğini, Mart ayında doğan sıpanın da sağlam, dayanıklı ve güçlü bir hayvan olduğunu ifade eder. Bu atasözü, doğru zamanda yapılan işlerin güzel sonuçlar doğurduğunu ve zamanlamaya bağlı olarak verimlilik sağlandığını vurgular.
Arpa ile ilgili birleşik kelimeler
- Arpa emini: (tarih) Osmanlılarda saray ahırlarına hayvan yemi sağlayan kimse.
- Arpa kahvesi: Kavrulmuş arpaya kahve karıştırılarak elde edilen bir kahve türü.
- Arpa suyu: Eskiden biraya verilen ad.
- Arpa şehriye: Arpa biçiminde çorbalık şehriye.
Soru/Yorum Formu