|
| Yeniçeri Ağası |
- Belirli yörelerde, geleneksel ilişkiler ve ekonomik gücüne dayanarak toplumsal egemenlik kuran, genellikle geniş topraklara sahip kimse, toprak ağası: Git bakalım bizim ağaya... Sana zırnık verir mi? (İlgili cümle kaynağı: Y. K. Karaosmanoğlu)
- Büyük kardeş, ağabey.
- Osmanlı saray, askerlik ve yönetim örgütlerinde bazı yetkili görevlerde bulunanlara verilen resmi san.
- Osmanlı İmparatorluğunun son dönemlerinde yaşlıca uşaklara, küçük esnafa, bekçi, korucu gibi küçük görevlilere verilen san: Melek Ahmet Paşa ağalarından Şahit ağa... (Kemal Tahir)
- Kırsal yörelerde hatırı sayılır, kentlerde de sıradan işler yapan yaşlı kimselere seslenme biçimi.
Ağa ile ilgili birleşik fiil ve kelimeler
- Ağa bölükleri: Yeniçeri ocağının yalnız devşirmelerden oluşan üç bölümünden her biri.
- Ağa çırağı: Yeniçeri ağalarınca, ocağa yasa dışı yazdırılan gençler.
- Ağa divanı: Yeniçeri ağası başkanlığında, ocağın türlü işlerini görüşmek üzere yüksek aşamalı yeniçeri subaylarından kurulan divan.
- Ağa gedikleri: Yeniçeri ağasının karargahında çalışan 19 yardımcısı.
- Ağa kapısı:
- Yeniçeri ağasının dairesi.
- Toprak ağasının evi: Ağa kapısından adam çevrilmez ağam, merhamet et. (Yaşar Kemal)
- Ağa paşa: Vezirlik aşamasına yükselen yeniçeri ağalarının sanı.
- Ağa sancağı: Yeniçeri ağasının sancağı.
- Ağalık etmek: Büyüklük, olgunluk göstermek, cömertlik etmek.
Ağa ile ilgili atasözleri ve anlamları
|
| Köy ağası - Züğürt ağa |
İçinde "ağa" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:
- Ağa borç eder, uşak harç: (atasözünün anlamı) Ağa para sıkıntısına düşse de uşak, harcamaları eskisi gibi sürdürür.
- Ağanın alnı terlemezse ırgatın burnu kanamaz: İşveren işçisinden yapabileceğinden daha fazla iş isterse, denetimi sıkı tutmak, onunla birlikte çalışmak zorundadır.
- Ağanın gözü ata tımardır: İşlerinin düzenli gitmesini isteyen işveren, işinin başında durmalı, işlerini denetlemelidir.
- Ağanın gözü öküzü (ineği) semiz eder: İnsanlar sahip oldukları şeylerin gelişmesini isterlerse, onlarla yakından ilgilenmelidirler.
- Ağanın gözü yiğidin sözü: Çalışanlarını gereği gibi yöneten ve çalıştıran kişi iyi bir yöneticidir, sözünün eri olan kimse de yiğittir.
- Ağanın malı çıkar, uşağın canı*:
- İşçi patronunu mal mülk sahibi edene kadar canı çıkar.
- Zor duruma düşen zengin malını vererek kurtulma yoluna gider ama işçinin canından başka verecek bir şeyi yoktur.
- Ağalık (beylik) vermekle, yiğitlik vurmakla: Liderliğin cömertlikle, kahramanlığın ise cesur eylemlerle kazanıldığını ifade eder. İnsanlar, büyük olmanın veya saygı görmenin, yaptıklarıyla hak edilmesi gerektiğini bilmelidir.
Soru/Yorum Formu