Saç nedir? Saç ile ilgili atasözleri deyimler ve anlamları

Saç

Saç, insan vücudunda baş bölgesinde yer alan ve keratin adlı proteinlerden oluşan ince yapılı uzun kıllardır. Bu yapılar, hem sıcaklık dengesini sağlamak hem de dış etkenlere karşı koruma işlevi görür. Ayrıca saç, bireylerin kimliklerini ifade etme biçimi olarak da önemli bir rol oynar; farklı stiller, renkler ve uzunluklar, kişisel zevkleri ve kültürel unsurları yansıtır: Ak saçlar artık yolcunun sona yaklaşmakta olduğunu gösterir. İnsan saçına uygun yaşamalıdır (B. Ayaz). Saçlar insanın yaşadıklarının ve beklentilerinin aynasıdır. Saçlar insanın en doğal süsüdür.

Saç ile ilgili deyimler ve anlamları

İçinde saç kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler:

• Saç ağartmak: (deyiminin anlamı) → Saç sakal ağartmak.
• Saç saça baş başa gelmek (dövüşmek): Kadınlar, birbirlerini kıyasıya hırpalayacak biçimde kapışmak: "Sorma Hocam, karımla baldızım saç saça, baş başa dövüşüyorlar." der. (Y. Ölmez)
• (bir işte) Saç sakal ağartmak: O işte uzun zaman çalışmış, emek vermiş olmak; uzun zaman o işin çilesini çekmek: Kırk senedir düşman karşısında saç sakal ağartan Mahmut Ağa, çok güvendiği genç kumandanını yine biraz tecrübesiz buluyordu. (Ö. Seyfettin)
• Saç sakal birbirine karışmak: Saçı sakalı uzamak, bakımsız görünmek: Hemen gidip bulduk. Saç sakal birbirine karışmış, gerçek bir "adem baba" ile karşılaştık. Rahmetlinin hayata küstüğü dönemmiş... (C. Çoban)
• Saçı başı ağarmak: Yaşlanmak: Adam çok yaşlanmış, saçı başı ağarmış, ölümün alâmetlerini üzerinde taşıyor, ama bir türlü dünyadan kopamıyor. (İ. Sarı)
• Saçı başı birbirine karışmak: Bakımsız olmak: Gözlerinin çevresi morarmış, yanakları çökmüş, saçı başı birbirine karışmış, sakalları uzamış mutsuz bir çehreyle karşılaşıp irkildi. (F. Erdoğan)
• Saçı bitmedik (yetim): Doğalı çok olmamış (bebek): Efendiler; biz, saçı bitmedik yetimler, elbisesi olmayan dul kadınlar, askerde ölerek han-ı manları sönenlerin vekiliyiz. (Meclis-i Mebusan)
• Saçı (saçları) değirmende ağartmamak: Deneyimli olmak: Evlat, biz bu saçları değirmende ağartmadık! Bu yolda çok emek harcadık! (M. Atalar)
• Saçı sakalı akar gibi: Üstü başı perişan bir durumda: "Hani saçı sakalı akar gibi bir adam geliyor buraya, o işte" demiş. (Türk Dili)
• Saçı topuklarını (dizlerini) dövmek: Saçı çok uzun olmak: Fakat sizin saçlarınız neden öyle kısa kalmış... Benim kızımın saçı dizlerini döver... (R. N. Güntekin)
• Saçı uzun aklı kısa: Eskiden akıl yönünden kadınların erkeklerden aşağı olduklarını belirtmek için kullanılmış olan gereksiz bir söz.
• Saçına ak düşmek: Saçı ağarmaya başlamak: Saçına ak düşmeye başlamış olan kırklı yaşlarda biriydi.
• Saçına başına (yaşına başına) bakmadan: İlerlemiş yaşına yakışmayacak biçimde: Saçına başına bakmadan yüksek sesle müzik dinliyordu.
• Saçına (Sakalına) kar yağmak: Sakalı aklaşmaya başlamak: Yüzü çizgi çizgi gamdı. Rengi hayli solmuştu. Gözleri ağlamaklı bakıyordu. Sakalına kar yağmıştı, bembeyazdı (A. E. Kavaklı). Senin saçına kar yağmaya başlamış; benim ağzımda dişlerim oynamaya...
• Saçından başından utan!: Yaşına yakışmayacak şekilde davrananlara ihtar ve kınama sözü olarak söylenir: Saçından, başından da mı utanmıyorsun?! Boyunla beraber çocukların var!.. (O. Kemal)
• Saçını başını yolmak: Çok üzülmek, üzüntüsünden dövünmek: Koydukları tabutun önünde ağlıyor, saçını başını yoluyordu. (Mesnevi'den Seçmeler)
• Saçını süpürge etmek: Özveriyle çalışıp çevresindekilere hizmet etmek: Saçını süpürge etti bizlere, / Arkasına sardı gitti işlere. / Bir yerin ağrısa canını vere / Yazar, yanı körpe kuzulu anam... (P. Beyaz)
• Saçının teline dokundurmamak: Birine en ufak bir kötü muamele yapılmasına izin vermemek: Hayırsız oğlan bu kızın saçının teline dokunursa, vebali bizim boynumuzadır. (C. Tan)
• Saçları iki türlü olmak: Yaşı ilerlemiş bulunmak: Avurtları çökmüş, saçları iki türlü bir adam, çöplükte bir şeyler bulmaya uğraşıyordu. (R. Enis)
• Arapsaçı gibi: Karmakarışık: Salonun manevi havasını kafasının içinde tahlil ve tefsir etmek için uğraşıyor, fakat düşünceleri arapsaçı gibi birbirine karışıyordu. (H. E. Adıvar)
• İşler arapsaçına dönmek: İşler çok karmaşık bir hâl almak: Soruşturma derinleştikçe işler arapsaçına döner. (H. Kunter)

Saç ile ilgili atasözleri ve anlamları

İçinde saç sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:

( * yaygın bilinen )

• Saç sefadan, tırnak cefadan uzar*: (atasözünün anlamı) Halkın kanısına göre, insanın saçının uzaması keyifli oluşunun, tırnağının uzaması da derdinin belirtisidir.
• Saçın ak mı kara mı, önüne düşünce görürsün*: İnsanın çok geçmeden görüp anlayacağı kendi durumunu başkalarından sorup öğrenmesine gerek yoktur.
• Ağaçsız köy saçsız kadına benzer: Saç kadını nasıl güzel ve çekici gösteriyorsa ağaç da bir köyü bir yerleşim yerini en güzel gösteren unsurdur.
• Alma uzun saçlının ahını, gökten indirir şahini: Erkek kadınına fazla sert davranmamalı, onu aldatmaya kalkmamalıdır. Aksi halde erkeğin başına çok büyük dertler açabilir.
• Bağın (tarlanın) taşlısı, karının saçlısı (kaşlısı)*: Kadının saçlı olanı ile tarlanın taşlı olanı makbuldür.
• Evde kendi başını bağlamayan, düğünde gelin saçı bağlar (Kendi başını bağlamayan, gelin başı bağlayacak): Kendi ihtiyaçlarını zor karşılayan birinden, başkalarına yardım etmesi beklenemez.
• Kefilin ya saçı, ya sakalı: Tanımadığı kişilere kefil olanlar mutlaka bir şeylerini kaybederler.
• Kel dostuna "Ya benim gibi ol, ya saçını yol" demiş: Biriyle arkadaşlık eden kişi onunla her konuda uyum içinde olmaya çalışır.
• Kel kız ablasının saçıyla övünür: Kendi başarısı veya özelliği olmayan birinin, başkalarının başarıları veya özellikleriyle övünmesini anlatır.
• Kel ölür sırma saçlı olur, kör ölür badem gözlü olur*: Yitirdiğimizde, önemsiz şeyler bile gözümüzde değer kazanır.
• Tarlanın taşlısı, kızın saçlısı, öküzün başlısı* (Kızın uzun saçlısı, tarlanın ufak taşlısı, öküzün başlısı makbuldür): Tarlanın taşlı olanı ve diğer her şeyin nasıl yararlı ve iyi olanı tercih edilirse toplumumuzda da saçı uzun olan genç kızın da becerikli ve iyi huylu olduğu kabul edilir.
• Yangını körükleyen saçından tutuşur: Sakinlikle atlatılabilecek bir tehlikeyi, kışkırtıp daha tehlikeli hale getiren, en büyük zararı kendisi görür.