|
| Padişah - Fatih Sultan Mehmet |
Padişah, Osmanlı İmparatorluğu'nda devletin en üst düzey yöneticisine verilen ve hükümdar, sultan, han, hakan gibi unvanlarla eş anlamlı olan bir unvandır. Bu unvan, Osmanlı Devleti'ni kuran Osman Bey'in soyundan gelen Osmanlı hanedanına mensup kişilere özgüydü ve devletin devamlılığını temsil ediyordu. Padişah, sadece siyasi ve askeri yönetimde değil, aynı zamanda dini otorite ve toplumsal düzenin korunmasında da sorumluydu. Osmanlı idaresinde padişahın varlığı, devletin merkeziyetçi yapısının temel taşı olmuş ve halk nezdinde adaletin, gücün ve otoritenin sembolü olarak büyük saygı görmüştür.
Padişah ile ilgili atasözleri ve anlamları
İçinde "padişah" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:
( * yaygın bilinen )
- Padişah olsan da er kişi niyetine derler: Her ne kadar yüksek bir makam veya mevkide olunsa da, ölüm karşısında herkesin eşit olduğunu ve aynı muameleye tabi tutulduğunu ifade eder.
- Padişah yasağı üç gün sürer*: Çıkarılan bir yasak uzun sürmez, uygulamalar kısa bir süre sonra gevşeyip her şey eski durumuna döner.
- Padişahım yazın yaz olsun, kışın kış olsun demişler: Her şeyin kendi mevsiminde ve zamanında olması gerektiğini ifade eder. Her şeyin doğal döngüsüne uygun şekilde yaşanması gerektiği, her mevsimin kendi özelliklerini taşıması gerektiği vurgulanır (?).
- Padişahın bile arkasından kılıç sallarlar*: İnsanlara güven olmaz; en güçlü kimseyi bile arkasından vuranlar vardır.
- Padişahın ettiği kanun olur: Yöneticinin yalnızca sözlerinin değil, davranışlarının ve yaptıklarının da yasa niteliği taşıdığını ifade eder. Liderin hareketleri, topluma örnek teşkil eder ve uygulamaları yönetim anlayışını belirler.
- Açlık padişahı bile yalvartır: Açlığın ve kıtlığın insanı en yüksek mevkilere sahip olsa bile zayıflatabileceğini ve küçültebileceğini ifade eder. Açlık, statü ve güce bakmaksızın herkesi etkiler ve zor durumda bırakır.
- Ahali ayaklanırsa padişahı tahttan indirir: Halk istemediği bir yöneticiyi yönetimin başında tutmaz.
- Akıl bir vezirdir, gönül bir padişah*: İnsanın duyguları düşüncelerinden daha üstündür. İnsanda gönül makamı aklın makamından üstün olduğu için, akıl gönlün emrindedir.
- Baş başa bağlı, baş da şeriata (padişaha)*: Biz yöneticinin buyruğu altındayız ama yönetici de toplum için konulmuş olan kanunlar ne diyorsa onu uygular, onun dışına çıkamaz.
- Bir tahta iki padişah sığmaz: Bir ülkeyi aynı yetkilere sahip iki kişi birden yönetemez.
- Çobandan padişah olur mu? Ağaçtan maşa olur mu?: Bir kişinin veya şeyin, doğası gereği belirli bir rolü veya işlevi olduğunu ve bu doğanın dışına çıkamayacağını ifade eder. Yani, her şeyin kendi özelliklerine uygun bir rolü vardır ve bu rolün ötesine geçmesi beklenemez.
- Çocuk padişah tanımaz: Çocuk istekleri karşılanmadığı zaman vardan yoktan anlamaz, ortalığı birbirine katar.
- Deniz bir padişahtır ki, söz dinlemez: Deniz, güçlü bir padişah gibi, insanın kontrolü ve sözleri dışında hareket eder. Bu atasözü, doğanın gücünü ve insanların buna karşı çaresizliğini vurgular, denizin kendine has kuralları olduğunu ve kimsenin emirlerine boyun eğmeyeceğini anlatır.
- Dilden gelen elden gelse, her fukara padişah olur (herkes zengin olur)*: Kişi her söylediğini yapamaz, her dilediğini elde edemez.
- Dokuz abdal bir kilimde uyur, iki padişah bir iklime (ülkeye) sığmaz (Kırk derviş bir sofrada yemek yer, iki padişah bir iklime sığmaz): Genellikle birçok insanın sade ve mütevazı koşullarda bir arada barış içinde yaşayabileceğini, ancak güçlü ve otoriter kişiliklerin aynı çatı altında barınmasının zor olabileceğini ifade eder.
- Her vaktin bir padişahı var: Her dönemin kendine özgü lideri, kuralları ve şartları olduğunu ifade eder.
- İki gönül bir olunca padişah bile ayıramaz: Birbirini gerçekten seven iki insanın arasına yeryüzünde hiçbir güç giremez.
- Körler memleketinde şaşılar padişah baş olur: Yetenekli, güçlü kimselerin bulunmadığı bir yerde yönetim acemi, işe yaramaz kimselerin eline geçer.
- Mağrur olma padişahım, senden büyük Allah var: İnsan ne kadar güçlü ve kudretli olursa olsun "bana karşı çıkan olmaz" diye gücünü kötüye kullanmamalı, çünkü herkesten büyük Allah var ve o da kötüleri sevmez.
- Toprağın verdiğini padişah/kimse veremez: Toprağın sağladığı doğal kaynakların insanlar için sağladığı değerin eşsizliğini vurgular. Bu atasözü, toprağın insanlara sunduğu nimetlerin, hükümdarların veya başkalarının sağlayabileceği maddi veya manevi değerlerden daha büyük olduğunu anlatır.
Padişah ile ilgili deyimler ve anlamları
İçinde "padişah" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler:
- Çoban kulübesinde padişah rüyası görmek: İçinde bulunduğu elverişsiz duruma uygun düşmeyen büyük düşler kurmak: Çoban kulübesinde, padişah rüyası görüyorsunuz. Çarık çarıkla, sarık sarıkla... Muhacirdir dedim, evimi açtım, kızıma göz koydu... (H. Alptekin)
Soru/Yorum Gönder