İham nedir ne demektir? Örnek ve Anlamı

1. Şüpheye, vehme, tereddüde ve kuruntuya düşürme: Hilmi Efendi Hazretlerinin irad ettiği kelamdan bazı cümleler bendenizin nazar-ı dikkatini celbetti. Yani, mutlak surette irad ettikleri kelam, bazı manalar iham etti. Zannedersem maksatları o olmamalıdır. (İlgili cümle kaynağı: Meclisi Mebusan zabıt ceridesi)
2. (edebiyat) İki anlamı olan bir sözcüğün en az hatırlanan en uzak anlamının amaçlanarak kullanılmasına dayalı edebi bir söz sanatı.

Çeşitli anlamlara gelen bir kelimenin, herkesçe bilinen manasını kullanıyormuş gibi görünüp uzak manasını kastetme sanatına iham sanatı denir. Yapılış bakımından tevriye sanatına çok benzeyen bu sanatın, ondan ayrılan en belli başlı vasfı şüpheye düşürücü bir özellik taşımasıdır. Tevriye sanatına çok benzediği için zaman zaman o sanatla karıştırılan iham sanatı genellikle sanat edebiyatımıza münhasır (sınırlı) kalmış bir sanattır. Örneğin Baki,

 Baki, çemende hayli perişan imiş varak
 Belli ki bir şikayeti var rüzgardan

beytinde iham sanatı yapmıştır. Çünkü burada rüzgar kelimesinin hatıra gelen ilk manası esinti ve yel olduğu halde, şair beyitte bu anlamda değil, "zaman" anlamında kullanmıştır.

 Kıldı zülfün tek perişan halimi halin senin
 Bir gün ey bi-dert sormazsın nedir halin senin

Fuzuli yukarıdaki beytin ilk mısrasında "hal" kelimesi ile sevgilinin güzelliğini kastediyormuş gibi görünmekle beraber, aslında sevgilinin "ben"ini kastetmiştir ve o benin kendisini perişan ettiğini ifade ederek iham sanatı yapmıştır. (N. Şahiner, S. Yaşar)