Gece nedir ne demektir? Gece ile ilgili atasözleri deyimler ve anlamları

Gece

1. Güneşin batıp günün kararmasından gün ağarmaya başlayıncaya kadar geçen süre, tün: Ya bizim yolumuzun sonuna varmadan gece olursa? (R. N. Güntekin)
2. Gece vaktinde, geceleyin: Ay doğuyor geceleri. (O. V. Kanık)
3. Bir kimseyi ya da olayı anmak, kutlamak vb. nedenlerle geceleyin yapılan eğlenceli toplantı: Türk sinemasına emekleri geçmiş ustaları bir araya getiren bir gece düzenlendi.

Gece ile ilgili deyimler ve anlamları

İçinde "gece" kelimesi geçen deyimler, açıklamaları ve örnek cümleler:

• Gece gündüz: Sürekli, ara ermeden, her zaman, geceli gündüzlü: Ertesi gün yola düştü. Gece gündüz yol aldı. (K. Yusufoğlu)
• Gece gündüz dememek:
  1. Bir işi sürekli olarak, ara vermeksizin yapmak: Bilinmesi gereken ne varsa gece gündüz demeden çalışıp, öğrenmeye devam ettim. (A. G. Gürbüz)
  2. Vaktin uygun olup olmadığına bakmamak: Gündüz ve gece bütün personelimiz emrinize amade olacağız. Sofranızda her saat gece gündüz demeden yemeğiniz, kahveniz ve çayınız hazır olacaktır... (H. F. Beşik)
• Gece kadısı: Kocasını etkisi altına alarak her istediğini yaptıran kadın.
• Gece kuşu:
  1. Yarasa
  2. (mecazi) Gece uyumayan, geceleri çalışmayı seven, gece iş gören: Şimdi de gece kuşu misali oturuyorum bakalım sabahı edecek miyim? (Ş. Bildirici)
• Gecesi gündüzü belli olmamak: Çeşitli olaylar sebebiyle vaktine sahip olamamak: Oğlumuz dava adamı. Öyle ki gecesi gündüzü belli değil. Evinin yolunu unutacak kadar davasına âşık. (M. E. Yıldırım)
• Geceye kalmak: Gecenin geç saatlerine kadar kalmak: Yabancı bir ülkede geceye kalmayalım diye erken hareket ettik.
• Geceyi gündüze katmak (Gecesini gündüzüne katmak): Aralıksız çok çalışmak, büyük çaba göstermek: Gecesini gündüzüne kattı, çalıştı; muhteşem bir hadis külliyatı çıkardı ortaya. (N. Yıldız)
• Geceyi ihya etmek: Geceyi ibadet ederek veya manevi zevk içinde geçirmek: O, kendini ibadete verip, geceyi ihya etti. (M. Emre)
• Felekten bir gün (gece) çalmak: Güzel bir gün veya gece geçirmek: Baba oğul o gün felekten bir gün çaldılar, o kadar gezmelerine rağmen yorgunluk nedir hissetmediler (Y. Demir). O gece felekten bir gece çaldım, / Ömrümde son defa bahtiyar oldum (H. N. Atsız)
• Günleri gece olmak: Çok kederlenecek bir durum içinde bulunmak: Tutuştu yürekler, Erzincan ile, / Günler gece oldu, geceler çile.
• Kadir gecesi doğmuş: Çok şanslı, kısmetli kimseler için söylenen bir söz: Çok şanslı adammış bizim beyefendi.. Herhalde Kadir gecesi doğmuş olacak!.. (K. Nadir)

Gece ile ilgili atasözleri ve anlamları

İçinde "gece" sözcüğü geçen atasözleri ve açıklamaları:
( * yaygın bilinen )

• Gece gezenin ayağına pislik bulaşır: Pek çok kötü olay gece gerçekleşir. Gece gezenler bu kötü olaylarla karşılaşabilirler.
• Gece gözü kör gözü*: "Geceleyin iyi iş yapılamaz, yapılan iş de iyi olmaz" anlamında söylenen bir atasözü.
• Gece işi, körler işi*: Gece yapılan işin istenen sonucu vermeyeceğini ifade eder. İşlerin verimli olması için doğru zaman ve şartların sağlanması önemlidir.
• Gece kaim, gündüz saim: Geceyi ibadetle, gündüzü de oruçla geçiren kimseler için "çok dindar" anlamında kullanılır.
• Gece muma, gündüz güne zararı var: Bir kişinin ya da şeyin işlevsiz, faydasız ve gereksiz yere var olmasını ifade eder.
• Gece silahlı, gündüz külahlı*: Gizlice kötü işler yaptığı halde kendine iyi bir insan süsü veren kimse.
• Gece uyanıp su içilmez, içilirse dertten geçilmez: Sıcak mideye içilen soğuk su vücudu aniden üşüterek hastalığa yol açabilir.
• Gece yağar gündüz açar, yıl düzgünlüğü; erkek söyler kadın susar, ev düzgünlüğü: Doğadaki uyumun bereket, evdeki uyumun ise huzur ve düzen getirdiğini ifade eder. Doğru zaman ve şekilde hareket etmek, hem tabiatta hem de insan ilişkilerinde başarı sağlar.
• Gece yavaş, gündüz hızlı konuşmakta beis yoktur: Her konunun yeri ve zamanı vardır. Bunlara uymayanlar sıkıntılarla karşılaşabilirler.
• Gece yavaş konuş, gündüz etrafına bak da konuş: Gizli bir konu konuşulurken, başkalarının duyabileceğini de düşünmek gerekir.
• Geceler gebedir*: Her gecenin sabahının bilinmezliklerle dolu olduğunu ve farklı olaylar getirebileceğini ifade eder. Hayat, sürekli sürprizlerle ve değişimlerle ilerler.
• Geceler gebedir, kimse bilmez ne doğurur: Her insanın beklentileri vardır, bunun için her yeni güne umutla bakılır.
• Geceleyin yürüyen gündüz sevinir, küçükken evlenen yaşlanınca sevinir: Zorlukları erkenden veya erken yaşta yaşayanların, ileride bu çabalarının karşılığını alacağına işaret eder. Emek ve sabırla erkenden atılan adımlar, zamanla mutluluk ve huzur getirir.
• Gecenin en karanlık zamanı şafaktan önceki zamandır: Sıkıntıların en yoğun olduğu anın genellikle sona ermek üzere olduğu zaman olduğunu ifade eder. İnsanlar, sorunların en zorlu döneminde umutsuzluğa kapılabilir, ancak bu an aynı zamanda çözümün ve rahatlamanın da en yakın olduğu andır.
• Gecenin gözü yoktur: Geceleyin yapılan işlerin gizli kalma olasılığının daha yüksek olduğunu ifade eder. Karanlık, insanların dikkatinden kaçan veya fark edilmesi zor olan durumlara zemin hazırlar.
• Gecenin karnı büyüktür, yarın ne doğurur bilinmez: Belirsizlik ve geleceğin getireceği olayların öngörülemezliğini vurgular. Gece, birçok olasılığı içinde barındırırken, sabahın getireceği yenilikler veya zorluklar çoğu zaman sürpriz olur.
• Akşamın hayrından sabahın şerri iyidir (yeğdir): Gece yapılan işin sakıncaları çoktur, gündüzün olanakları gece sağlanamaz.
• Anası Kadir Gecesi doğurmuş: Birinin çok şanslı, talihli ya da değerli olduğunu ifade etmek için kullanılır. Kişinin özel bir anlam veya önem taşıyan bir duruma sahip olduğunu vurgular.
• Arkanda varsa dayın; rahat olur günün, gecen, ayın: Güçlü ve destekleyici bir akrabanın varlığıyla kişinin hayatının daha rahat olacağını ifade eder. Dayı gibi yakın akrabalar, zor zamanlarda kişinin güvence kaynağı olur ve ona huzur sağlar.
• Bir karıyla bir koca, dırdır eder her gece*: Sıkıntı veya yalnızlık yüzünden iki dost bile birbiriyle dalaşır, anlamsız konuşur.
• Bir topal bit, bir gecede yedi yastık dolaşır (Bir topal bit erindiği gece elli yastık gezer): Küçük bir sorunun bile büyüyerek daha fazla yere yayılabileceğini ifade eder. Küçük bir problem, eğer çözülmezse hızla büyüyüp çevresini etkileyebilir.
• Elifin hecesi var, gündüzün gecesi var*: Kolay ve düzgün başlayan bir iş hep öyle sürüp gitmez, güçlüklerle ve aksaklıklarla da karşılaşılabilinir.
• Ergen gözüyle kız alma, gece gözüyle bez alma*: İnsan hiçbir şeyi incelemeden, gözü kapalı biçimde bir şey almamalıdır.
• Gündüz ağzını kapa, gece kapını kilitle: Gündüz ölçülü konuşmanın, gece ise tedbirli olmanın gerektiğini ifade eder. İnsan, hem sözleriyle hem de davranışlarıyla dikkatli olmalıdır.
• Gündüz işin ne ise gece düşün odur: Kişi genellikle günlük işleriyle ilgili rüyalar görür.
• Gündüz kandilini hazırlamayan gece karanlığa razı demektir: Geleceğini düşünmeden hazırlık yapmayan veya elindeki imkanları değerlendirmeyen kişinin, ilerde sıkıntıya düştüğü zaman yakınmaya hakkı yoktur.
• Gündüzün mum yakan geceleyin bulamaz*: Her şey gerektiği yerde ve zamanda harcanmalıdır.
• Gündüzün uçamayan sinek, gece ayrana düşermiş: Bir işi iyice öğrenmeden, beceri kazanmadan yapmaya kalkışan kişi o işte sık sık hata yapar.
• Gündüzün uykusu geceye katık: Gündüz uyuyan kişi geceye zemin hazırlar.
• Her gecenin bir gündüzü vardır: Her zor veya karanlık dönemin ardından mutlaka aydınlık ve iyi bir dönemin geleceğini ifade eder. Zor zamanların geçici olduğunu, umutsuzluğa kapılmamak gerektiğini ve sonunda daha iyi günlerin geleceğini vurgular.
• Her günün bir gecesi vardır: Her iyi zamanın sonunda bir zorluk, her mutluluğun ardından bir sıkıntı olabileceğini anlatır. Hayatta her şeyin geçici olduğu, inişler ve çıkışların bir döngü şeklinde devam ettiği vurgulanır.
• Kedi bütün gece rüyasında kuyruk görürmüş: İnsanların genellikle kendi çıkarları veya ihtiyaçları doğrultusunda hayal kurduklarını veya özlemlerini gerçekleştirmek istediklerini ifade eder. Kişinin hayal veya isteklerinin, kişisel çıkarları veya temel ihtiyaçları etrafında döndüğünü anlatır.
• Kılavuzu horoz olan kümeste geceler*: Kavgacı, dikbaşlı kimselerle arkadaşlık eden, onların gösterdiği yoldan gider.
• Komşu boncuğunu çalan gece takınır*: Komşudan çalınan mal, çalana yarar sağlamaz. Hırsızlık malı, sahibinin göremeyeceği yer ve zamanda kullanılır.
• Köre gece gündüz birdir: Bir şeyden mahrum olan kişinin, o durumun farklılıklarını hissedemeyeceğini ifade eder. Görme yetisi olmayan bir kimse için zamanın aydınlık ya da karanlık olması anlam taşımaz.
• Köre "şimdi gece" demişler, "ne zaman gündüz" demiş: Başkaları için anlamlı olan bir şey, ondan faydalanamayan bir kişi için hiç bir değer taşımaz.
• Mektup beklenen gün, tanı atmayan gece (gibidir): Sabırsızlıkla bir şey beklemenin, zamanı olduğundan daha uzun ve sıkıcı hissettirdiğini ifade eder.
• Sabah sürçen, geceye dek sürçer*: Bir işe yanlış başlayan, o yanlışlığı sonuna dek götürür.
• Uykusuz geçen geceler ömrü kısaltır: Yeterince uyumamanın kişinin sağlığını olumsuz etkileyebileceğini ve yaşam süresini kısaltabileceğini ifade eder. Uykusuzluk, vücudun direncini zayıflatır ve hastalıklara davetiye çıkarır.
• Üç gecelik ayı herkes görür: (Yeniay evresinden itibaren Ay'ın 1. ve 2. gecelerinde çok zor fark edilmesine atıfla) Belli bir süre geçtikten sonra herkesin fark edebileceği veya kolayca çözebileceği bir durumu ifade eder. Durumun ilk anda fark edilmesinin önemini vurgular.

Gece ile ilgili birleşik fiil ve kelimeler

• Gece aydınlığı: Geceleyin açık havada görülen donuk parlaklık.
• Gece bekçisi: Geceleyin iş yerlerini veya kuruluşları hırsızlık engelleme amaçlı bekleyen kimse
• Gece düzenlemek: Bir kimse ya da olayı anmak, kutlamak, vb. için geceleyin eğlenceli toplantı yapmak, hazırlamak.
• Gece efekti: Gündüz çekildiği halde gece çekilmiş duygusu uyandıran görüntünün durumu. Bu etkinin elde edilmesi için en başarılı yöntem, belli filtreler ve kızılötesi ışınlara duyarlı filmler kullanmaktır.
• Gece filtresi: Film çekiminde gece efekti elde etmek için kullanılan koyu kırmızı filtre.
• Gece gösterimi: Gece yapılan sinema veya tiyatro gösterisi; suare.
• Gece hayatı: Genellikle akşamın geç saatlerinden sabahın erken saatlerine kadar süren, alışkanlık hâline gelmiş, kadın ve erkeklerin birlikte katıldığı içkili, müzikli vb. gece eğlenceleri
• Gece işemesi: Çocukta ya da kimi zaman büyüklerde, idrar yollarında büyük bir bozukluk olmadığı halde istemeyerek ve bilinçsiz olarak yatağa işeme.
• Gece körlüğü: Birçok önemli göz hastalığının belirtisi olarak, doğuştan ya da sonradan olma nedenlerle, geceleri, kimi zaman da yetersiz ışıkta görme gücünün azalması.
• Gece kulübü: Geceleri açık olan, dans etmek, müzik dinlemek ve gösteri izlemek için gidilen eğlence yeri
• Gece yarısı: Güneşin batmasıyla doğması arasındaki sürenin yarısı, gecenin ilerlemiş saatleri.
• Gece yatısına gitmek: Geceyi de konuk gidilen yerde geçirmek.
• Gece yayı: Güneşin gök küresinde, bir gün boyunca çizdiği çemberin gözerimi altında kalan parçası.